• პირველი სამამულო წარმოების არტპორტალი
პროზა

პრაღის სასაფლაო (ნაწყვეტი)

×
ავტორის გვერდი უმბერტო ეკო 20 თებერვალი, 2013 2768

თარგმანი: ნინო ჩართოლანი

 
თავი II. ვინ ვარ მე?
 
გერმანელი თანაარსებობს ნაწლავების მუდმივ აშლილობასთან, რაც ლუდის გადაჭარბებული სმით და ღორის ხორცის იმ სოსისებითაა გამოწვეული, რომელსაც გამუდმებით ყლაპავს. ვნახე მე ეგენი ერთ საღამოს, ჩემი მიუნხენში ერთადერთი მოგზაურობის დროს, ეკლესიიდან განკვეთილი კათედრალების მსგავს და ინგლისური პორტებივით ბუღიან შენობებში, ღორის ქონის სუნით აყროლებულები, წყვილ-წყვილად იყვნენ, ქალები და კაცები, ხელში მაგრად ჩაებღუჯათ ლუდის იმხელა კათხები, მარტო ერთი მათგანიც კი საქონლის მთელ ნახირს რომ ეყოფოდა, ცხვირი-ცხვირზე ერთმანეთისთვის მიდებული, სასიყვარულო დიალოგში იყვნენ გართულები, ერთმანეთის მყნოსავი ძაღლებივით. [...]
 
პირს ივსებენ თავიანთი “Geist”-ით, რაც სულს ნიშნავს, ოღონდ ეგ ლუდის სულია, ყმაწვილობიდანვე რომ აშტერებს ხალხს, და ესაა ერთადერთი ახსნა, ხელოვნების სფეროში რატომ არასოდეს შექმნილა არაფერი საინტერესო რეინის იქითა მხარეს, გარდა რამდენიმე საშინელი კათხის გამოსახულებიანი ნახატისა და რამდენიმე სასიკვდილოდ მოსაწყენი პოემისა. აღარაფერი რომ  ვთქვათ მაგათ მუსიკაზე: იმ მესაფლავე ვაგნერს კი არ გვულისხმობ, დღეს ფრანგებიც რომ გამოათაყვანა, არამედ ბახი მყავს მხედველობაში, ის მცირე, რაც მოვისმინე, აბსულუტურად უჰარმონიო და ზამთრის ღამისავით ცივია; იმ ბეთჰოვენის სიმფონიები კი, ცუდსიტყვაობის ორგიას ჰგავს. 
 
ლუდის გადაჭარბებული სმა მაგათ საშუალებას უსპობს ოდნავ მაინც დაინახონ საკუთარი ვულგარულობა, ოღონდ ამ ვულგარულობის უმაღლესი წერტილი ისაა, რომ გერმანელობისა არ სცხვენიათ. მაგათ მართლა დაუჯერეს ისეთ გაუმაძღარ და პატივმოყვარე მოძღვარს, როგორიც ლუთერი იყო (მონაზვნის ცოლად მოყვანა შეიძლება?), ბიბლია რომ გააფუჭა მაგათ ენაზე გადმოთარგმნის დროს.  ვინ ამბობდა, ორი დიდი ევროპული ნარკოტიკის, ალკოჰოლის და ქრისტიანობის ჭარბი დოზით მიიღებამ ავნო გერმანელებსო?
 
თავიანთი თავი ღრმა ჰგონიათ იმიტომ, რომ მაგათი ენა გაფანტულია, ფრანგულივით ცხადი არ არის, მაგ ენაზე არასოდეს ნათლად არაფერი არ გამოითქმება, სწორედ ისე, როგორც არცერთმა გერმანელმა არ იცის, თუ ზუსტად რისი თქმა უნდა, და ეს გაუგებრობა სიღრმისეულობაში ეშლება. გერმანელები ქალებივით არიან – ბოლომდე ვერ ჩაწვდები. სამწუხაროდ, სწორედ ამ არაექსპერესიული ენის შესწავლა, რომლის ზმნები თვალით ნერვიულად უნდა ეძებო, ვინაიდან არასოდეს არ არიან თავის ადგილას, მაიძულა ბავშვობაში პაპაჩემმა. თუმცა, რა უნდა მიკვირდეს, - ფილოავსტრიელი იყო ყოველთვის. ამგვარად, მე ეს ენა შევიძულე ზუსტად ისე, როგორც ის იეზუიტი, ვინც მას მასწავლიდა და ჯოხს თითებზე მირტყავდა ხოლმე.
 
მას მერე, რაც იმ გობინომ რასების არაერთგვაროვნების შესახებ დაწერა, ითვლება, რომ სხვა ხალხზე თუ ცუდი თქვი, ესე იგი შენი საკუთარი წარმომავლობა სხვებზე უკეთესი გგონია. მე ასე არ ვთვლი. მას მერე, რაც ფრანგი გავხდი (სანახევროდ უკვე ვიყავი, დედის მხრიდან), მივხვდი, თუ როგორი ზარმაცები, გადამგდებები, ბოროტები, ეჭვიანები, იმ დონეზე ამპარტავნები, რომ ფიქრობენ,  თუ ფრანგი არ ხარ, ესე იგი ტყიური ხარო, და შენიშვნის მიღების უნარმოკლებულები ყოფილან ჩემი ახალი თანამემამულეები. სამაგიეროდ, იმასაც მივხვდი, რომ ფრანგის საკუთარი გენიალობის აღიარებამდე მისაყვანად  საკმარისია სხვა ხალხი გაკიცხო, მაგალითად, ასე: “ჩვენ, პოლონელებს ესა და ეს ნაკლი გვაქვს”; და ვინაიდან არაფერში არ უნდათ ვინმეზე ნაკლები იყვნენ, თუნდაც ცუდ საქმეში, მაშინვე შემდეგნაირად რეაგირებენ: “ოჰ, არა, აქ საფრანგეთში უარესები ვართ” და დაიწყებენ მაშინვე ფრანგების ლანძღვას და ვერც ხვდებიან, რომ მახე დაუგე.
 
თავიანთი მსგავსები არ უყვართ, თუნდაც ეს მათთვის ხელსაყრელი იყოს. არავინაა ისეთი უზრდელი, როგორც ფრანგი მერესტორნე, ისეთ შეგრძნებას გიქმნის, თითქოს კლიენტი ეზიზღება (შეიძლება მართალიცაა) და მათი არსებობაც კი არ უნდაო (ტყუილია, ვინაიდან ფრანგი უხარბესია). “Ils grognet toujours”.  მაგრამ, აბა რამე ჰკითხეთ, “sais pas, moi”, და ტუჩებს ისე მომუწავენ, თითქოს ქარი ეპარებათო.
 
ბოროტები არიან. მოწყენილობისაგან თავის დასაღწევად ხოცვა-ჟლეტას მიმართავენ. ერთადერთი ხალხია, ვინც მრავალი წლის მანძილზე საკუთარი მოქალაქეები იმით დააკავა, რომ ერთმანეთისათვის რიგ-რიგობით თავები დაეჭრათ; კიდევ კარგი ნაპოლეონმა მათი რისხვა სხვა წარმოშობის  ხალხებისაკენ მიმართა, და ესენიც მწკრივებად დაეწყვნენ და ევროპის დაქცევას შეუდგნენ. 
ამაყობენ, რომ, თავიანთი აზრით, ძლიერი სახელმწიფო აქვთ, მაგრამ დროს მისი დანგრევის მცდელობაში ატარებენ: არავის როგორც ფრანგს, ხელეწიფება აღმართოს ბარიკადა ნებისმიერი საბაბით ან ნიავის წამოქროლების მიზეზით, ხშირად თვითონაც რომ არ იციან, რატომ; და ვიღაცა საქმოსანს თავი ქუჩაში გააყვანინონ. ფრანგმა კარგად არ იცის, რა უნდა, მაგრამ გადასარევად იცის, რომ არ უნდა ის, რაც აქვს. მოკლედ რომ მოვჭრა, სიმღერის გარდა სხვა არაფრის უნარი არ შესწევთ.
 
დარწმუნებულები არიან, რომ მთელი მსოფლიო ფრანგულად ლაპარაკობს. რამდენიმე ათწელულის წინათ, იმ გენიოსმა ლუკასმა, ეროვნულ  ბიბლიოთეკას ძველი წიგნების პირველი და ბოლო ფურცლები, სადაც არაფერი წერია, მოპარა და თუმცა ჩემზე კარგად კალიგრაფიის გაყალბება არ შეუძლია, 30 000 ფალსიფიცირებულ ხელმოწერიანი დოკუმენტი დაამზადა. არ ვიცი რამდენი მათგანი მიჰყიდა უდიდეს ფასად იმ შტერ შალს (დიდი მათემატიკოსიო, ამბობენ, მეცნიერებათა აკადემიის წევრი, ჩემი აზრით კი წმინა წყლის სულელია), და არა მარტო მან, არამედ მაგისმა აკადემიკოსმა ბევრმა კოლეგამაც დაიჯერა, რომ ფრანგულად ჰქონდა წერილები დაწერილი კალიგულას, კლეოპატრას, იულიუს კეისარს, და რომ ფრანგულადვე ჰქონითა მიმოწერა ერთმანეთში პასკალს, ნიუტონსა და გალილეოს, როცა ბავშვმაც კი იცის, რომ იმ საუკუნეებში განათლებული ხალხი ლათინურად წერდა. გამოჩენილ ფრანგებს ხომ ვერც კი წარმოედგინათ, რომ სხვა ხალხები თურმე ფრანგულად არ ლაპარაკობენ.  გარდა ამისა, ყალბ წერილებში ნათქვამი იყო, რომ სამყაროს მიზიდულობის კანონი პასკალმა აღმოაჩინა ნიუტონამდე 20 წლით ადრე და ეს საკმარისი გახდა ამ ეროვნული ქედმაღლობით დაავადებული სორბონელების დასაბრმავებლად. 
 
ალბათ, უვიცობა მაგათი სიძუნწის შედეგია. სიძუნწე ფრანგების ეროვნული ზნეა, თუმცა ისინი ამას ნიჭად აღიქვამენ და ეკონომიას ეძახიან. მხოლოდ ამ ქვეყანაში შეიძლებოდა ვინმეს აზრად მოსვლოდა ძუნწის შესახებ მთელი კომედიის შეთხზვა. მამა გრანდეზე რომ აღარაფერი ვთქვათ. 
 
შეაჯვარეთ, როგორც ეს მცენარეებში ხდება, ფრანგი ებრაელთან (უკეთესია, გერმანული წარმოშობის თუ იქნება) და მიიღებთ იმას, რაც სახეზეა: მესამე რესპუბლიკა.
 
ფრანგი იმიტომ გავხდი, რომ ვერ შევძელი იტალიელობის ატანა. ვინაიდან პიემონტელი ვარ (დაბადებით), ვგრძნობდი, რომ მამლის კარიკატურა ვიყავი, ოღონდ აზროვნებით მამალი მჯობდა.[...] 
 
იტალიელი არის არასანდო, მატყუარა, არამზადა, გამყიდველი. თავს უკეთესად გრძნობს ზურგსუკან დანას თუ ჩაარტავს ვინმეს, ვიდრე ხმლით ორთაბრძოლაში გავიდეს, წამალს საწამლავი ურჩევნია, იტალიელი შეთანხმების დამრღვევია, ერთგულება მხოლოდ ქარის მიმართულებით დროშების ცვლაში ახასიათებს. ვნახე, რაც დაემართათ ბურბონ გენერლებს, როგორც კი გარიბალდის ავატიურისტები და პიემონტელი გენერლები გამოჩნდნენ ასპარეზზე.
 
ოღონდ, ეგ არის, რომ იტალიელები ზედგამოჭრილები არიან მღვდლობისათვის. სამღვდელოება ერთადერთი ნამდვილი მთავრობაა, რომელიც მაგათ ჰქონდათ მას მერე, რაც ის გაფუჭებული ბოლო რომაელი იმპერატორი გაანადგურეს ბარბაროსებმა [...]
მღვდლები. . . როგორც კი დაიბადები, უმალ გარს გეხვევიან ნათლობის დროს, სკოლაშიც ეგენი დაგხვდებიან, თუ შენი მშობლები იმდენად შტერები აღმოჩნდნენ, რომ მაგათ მიაგანდეს, მერე პირველი ზიარება მოდის, მერე კატეხიზმი. შენი ქორწილის დღესაც მღვდელია შენს გვერდით, რათა გითხრას, თუ რა უნდა გააკეთო საწოლ ოთახში.[...]
 
ეგენი სულ იმეორებენ, რომ მაგათი სამეფო ამქვეყნად არ არის, თუმცა, ყველაფერს იტაცებენ, რაზეც ხელი მიუწვდებათ. ცივილიზაცია უნაკლო ვერასოდეს გახდება, სანამ ბოლო ეკლესიის ბოლო ქვა არ დაეცემა ბოლო მღვდელს და დედამიწა ამ გეენისაგან გათავისუფლდება.
 
კომუნისტებმა გაავრცელეს აზრი, რომ რელიგია ხალხთა ოპიუმიაო. ეს მართალია, ვინაიდან რელიგია საჭიროა ხალხის შესაკავებლად, რომ ცდუნებას არ აჰყვეს. რელიგია რომ არ ყოფილიყო, ორჯერ მეტი ხალხი იქნებოდა ბარიკადებზე; კომუნას დღეებში საკმარისი ხალხი არ გავიდა, ამიტომაც მოახერხეს მათი მოსპობა დიდხანს რომ არ უფიქრიათ, ისე. მას მერე, რაც იმ ავსტრიელ ექიმს მოვუსმინე კოლუმბიური ნარკოტიკების სასარგებლო თვისებებზე რომ მიყვებოდა, ვიტყოდი, რომ რელიგია ხალხის კოკაინიც არის, ვინაიდან უბიძგებდა და უბიძგებს ხალხებს ომებისაკენ, ურწმუნოების განადგურებისაკენ, და ეს ეხება  ქრისტიანებსაც, მუსულმანებსაც და სხვა კერპთაყვანისმცემლებსაც. ადამიანები ვერასოდეს შეძლებდნენ ისე სრულყოფილად და ენთუზიაზმით დაეხოცათ ერთმანეთი, როგორც ამას თავიანთი რელიგიური მრწამსის გამო ახერხებენ. 
 
ყველაზე უარესები, ცხადია, იეზუიტები არიან. ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს მაგათ ოდესღაც ცუდად მოვექეცი, თუ პირიქით, თვითონ  მავნეს რაღაცა, კარგად ვერ ვიხსენებ. შეიძლება იეზუიტები კი არა, მაგათი ხორცისმიერი ძმები, მასონები იყვნენ. ეგენი იეზუიტებივით არიან, ოღონდ ცოტა უფრო დაბნეულები. იმათ თავიანთი თეოლოგია მაინც აქვთ და იციან, რა მანევრები გააკეთონ, მასონებს კი თეოლოგია ბევრი აქვთ და სულ ერთმანეთში ერევათ. მასონებზე პაპაჩემი მელაპარაკებოდა ხოლმე. მაგათ მეფეს თავი მოაჭრეს და კარბონარები წარმოშვეს – ცოტა უფრო სულელი მასონები, ვინაიდან ჯერ თავს ახვრეტინებდნენ, მერე საკუთარ თავებს აჭრევინებდნენ მას შემდეგ, რაც ბომბის დამზადება შეეშალათ. ანდა, სოციალისტები, კომუნისტები ან კომუნარები გახდნენ. ყველა კედელთან დაცხრილეს. კარგად გაკეთებული საქმე იყო, ყოჩაღ ტიერ!
 
მასონები და იეზუიტები. იეზუიტები იგივე მასონები არიან, ოღონდ ქალივით აცვიათ.
 
 
 
 
............................................................................................
 
 
 
 
2. Chi sono?
Il tedesco vive in uno stato di perpetuo imbarazzo intestinale  dovuto all’eccesso di birra e di quelle salsicce di maiale di cui s’ingozza. Li ho visti una sera, durante il mio unico viaggio a Monaco, in quelle specie di cattedrali sconsacrate, fumose come un porto inglese, puteolenti di sugna e lardo, persino a due a due, lui e lei, le mani strette intorno a quei boccali di birra che disseterebbero da soli una mandria di pachidermi, naso a naso in un bestiale dialogo amoroso, come due cani che si annusano. {..}
Si riempiono la bocca del loro Geist, che vul dire spirito, me e’ lo spirito della cervogia, che instupidisce sin da giovani, e spiega perche’ oltre il Reno non si sia mai prodotto niente d’interessante nell’arte, salvo alcuni  quadri con ceffi ributtanti, e poemi di una noia mortale. Per non dire della loro musica:  non parlo di quel Wagner funerario che oggi rincoglionisce anche i francesi ma, per quel poco che ne ho udito, le composizioni del loro Bach sono totalemnte prive di armonia, fredde come una note di inverno, e le sinfonie di quell Beethoven sono un’orgia sguaiataggine.
L’abuso di birra li rende incapaci di avere la minima idea della loro volgarita’, ma il superlativo di questa volgarita’ e’ che non si vergognano di essere tedeschi. Hanno preso sul serio un Monaco ghiottone e lussurioso come Lutero (si puo’ sposare una monaca?), solo perche’ ha rovinato la Bibbia traducendola nella loro lingua. Chi ha ditto che hanno abusato dei due grandi narcotic europei, l’alcool e il cristianesimo?
      Si ritengono profondi perche’ la loro lingua e’ vaga, non ha chiarezza di quella francese, e non dice mai esattamente quel che dovrebbe, cosi’ che nessun tedesco sa mai quello che voleva dire – e scambia questa incertezza per profondita’. Con i tedeschi e’ come con le donne – non si arriva mai al fondo. Malauguratamente questa lingua inespressiva, con i verbi che, leggendo, devi cercare ansiosamente con gli occhi, perche’ non stanno mai dove dovrebbero essere, il nonno mi ha obbligato ad apprenderla da ragazzo – ne’ c’era da stupirsi, austriacante com’era. E cosi’ questa lingua l’ho odiata, tanto quanto il gesuita che veniva a insegnarmela a colpi di bacchetta sulle dita. 
  Da quando quell Gobineau ha scritto sulla diseguaglianza delle razze pare che se qualcuno parla male di un altro popolo, e’ perche’ ritiene superiore il proprio. Io non ho pregiudizi. Da quando sono diventato francese (e lo ero gia’ a meta’ per via di madre) ho capito quanto i miei nuovi compatrioti fossero pigri, truffatori, rancorosi, gelosi, orgoglioso oltre ogni limite al punto di pensare che chi non e’ francese sia un selvaggio, incapaci di accettare rimpoveri. Pero’ ho capito che per indurre un francese a riconsocere una tara sulla sua genia basta parlargli male di un altro popolo, come a dire “ noi, polacchi abbiamo questo o qeust’altro diffetto” e, poiche’ non vogliono essere secondi a nessuno, neppure nel male, subito reagiscono con “oh no, qui in Francia siamo peggio” e via a sparlare dei francesi, sino a che non si rendono conto che li hai presi in trappola. 
Non amano a loro simili, neppure quando ne traggono vantaggio. Nessuno e’ maleducato come un taverniere francese, ha l’aria di odiare i clienti (e forse e’ vero) e di desiderare che non ci siano (ed e’ falso, perche’ il francese e’ avidissimo). Ils grognet toujours. Provate a domandargli qualcosa: sais pas, moi, e protrudono le labbra come se petassero.
Sono cattivi. Uccidono per noia. E’ l’unico popolo che ha tenuto occupati per vari anni i propri cittadini a tagliarsi reciprocamente la testa, e fortuna che Napoleone ha deviato la loro rabbia su quelli di altra razza, concolonnandoli a distruggere l’Europa.
Sono fieri di avere uno stato che dicono potente ma passano il tempo a cercare di farlo cadere: nessuno come il francese e’ bravo a far barricare per ogni ragione o a ogni stormire di vento, spesso senza sapere neppure perche’, facendosi trascinare per strada dalla peggior canaglia. Il francese non sa bene che cosa vuole, salvo che sa alla perfezione che non vuole quello che ha. E per dirlo non sa far altro che cantare canzone. 
Credono che tutti il mondo parli francese. E’ accaduto qualche decina d’anni fa con quel Lucas, uomo di genio – trentamila documenti autografi falsi, rubando carta antica tagliando i risguardi di vecchi libri alla Biblioteca Nazionale, e imitando le varie caligrafie, anche se non cosi’ bene come saprei fare io… Ne aveva venduti non so quanti a carissimo prezzo a quell’imbecille di Charles (gran matematico, dicono, e membro dell’Accademia delle Scienze, ma gran coglione). E non solo lui ma molti dei suoi colleghi accademici hanno preso per buono che in francese averssero scritto le loro lettere Caligola, Cleopatra o Giulio Cesare, e in francese si scrivessero l’un l’altro Pascal, Newton e Galileo, quando anche I bambini sanno che I sapienti di quei secoli si scrivevano in latino. I dotti francesi non avevano idea  che altri popoli parlassero in modo diverso dal francese. Inoltre le lettere false dicevano che Pascal aveva scoperto la gravitazione universale vent’anni prima di Newton, e questo bastava ad addacinare quei sordbonardi divorati dalla spocchia nazionale. 
Forse l’ignoranza e’ effetto della loro avarizia – il vizio nazionale, che essi prendono per virtu’ e chiamano parsimonia. Solo in questo paese si e’ potuta ideare una intera commedia intorno a un avaro. Per non dire di papa’ Grandet. […]
Innestate, come si fa nelle piante, un francese con un ebreo (magati di origine tedesca) e avete quell che abbiamo – la Terza Repubblica.
Se mi sono fatto francese e’ perche’ non potevo sopportare di essere italiano. In quanto piemonetese (per nascita), sentivo di essere soltanto la caricature di un gallo, ma dale idée piu’ ristrette. […] 
L’italiano e’ infido, bugiardo, vile, traditore, si trova piu’ a suo agio col pugnale che con la spade, meglio col veleno che col farmaco, viscido nella trattativa, coerente solo nel cambiar bandiera a ogni vento.  Ho visto che cosa e’ accaduto ai generali borbonici non appena sono apparsi gli avventurieri di Garibaldi e i generali piemontesi.
E’ che gli italiani si sono modellati sui preti, l’unico vero governo che abbiano mai avuto da quando quel pervertito dell’ultimo imperatore romano e’ stato sodomizzato dai barbari.
I preti […] Cominci ad averli attorno appena nato quando ti battezzano, li ritrovi a scuola, se i tuoi genitori sono stati cosi’ bigotti da affidarti a loro, e poi c’e’ prima comunione, il catechismo. C’e’ il prete il giorno del tuo matrimonio a dirti cosa devi fare in camera. 
Ripetono che il loro regno non e’ di questo mondo, e mettono le mani su tutto quello che possono arraffare. La civilta’ non raggiungera’ la perfezione finche’ l’ultima pietra dell’ultima chiesa non sara’ caduta sull’ultimo prete, e la terra sara’ libera da quella genia.
I comunisti hanno difuso l’idea che la religione sia l’oppio dei popoli. E’ vero, perche’ serve a tenere freno le tentazioni dei sudditi, e se non fosse la religione ci sarebbe il doppio di gente sulle barricade, mentre nei giorni della Comune non erano abbastanza, e sie e’ potuto farli fuori senza troppo attendere. Ma, dopo che ho udito quell medico austriaco parlare dei vantaggi della froga colombiana, direi che la religion e’ anche la cocaine dei popoli, perche’ la religion ha spino e spinge alle guerre, ai massacre degli infedeli, e questo vale per i cristiani, musulmani e altri idolatri. […] Gli uomini non fanno mai male cosi’ completamente ed entusiasticamente come quando lo fanno per convinzione religiosa.
Peggiori di tutti, certamente i gesuiti. Ho come la sensazione  di averli giocato alcuni tiri, o forse sono loro che mi hanno fatto del male, non ricordo ancora bene. O forse erano i loro fratelli carnali, i massoni. Come i gesuiti, solo un poco piu’ confuse. Quelli hanno almeno una loro teologia e sanno come manovrarla, questi ne hanno trope e ci perdono la testa. Dei massoni mi parlava mio nonno. Con gli ebrei hanno tagliato la testa al re. E hanno generato i carbonari, massoni un po’ piu’ stupidi perche’ si facevano fucilare, una volta, e dopo si son fatti tagliare la testa per aver sbagliato a fabbricare una bomba, oppure sono diventati socialisti, comunisti e comunardi. Tutti al muro. Ben fatto, Theis.
Massoni e gesuiti. I gesuiti sono massoni vestiti da donna. 
 

 

ამავე რუბრიკაში
  კვირის პოპულარული