(ინტერვიუ პაატა შამუგიასთან)

„უნდა გვესმოდეს, რომ პოეზია საგნებისთვის ადგილის შეცვლაა  და მეტი არაფერი მოეთხოვება. და როცა მეტს ვთხოვთ, ხდება კიდეც უფრო მეტი, მაგრამ – უფრო ნაკლები, ვიდრე პოეზია“, - ხშირად ვფიქრობ პაატა შამუგიას ამ სიტყვებზე მისი პოემიდან ("უპირატესობა") არის.. უფრო სწორად,  ყოველთვის ვფიქრობ მაშინ, როცა პაატას ლექსებს ვკითხულობ. ეს კი ხშირად ხდება,  ზუსტად იმიტომ, რომ დავაკვირდე, რომელ საგნებს შეუცვალა ადგილი. და კიდევ იმიტომ, რომ პაატა დღევანდელ ამბებს მიყვება. მე კი მიყვარს და მაინტერესებს ის, რაც დღეს, ახლა ხდება. სხვანაირად რომ ვთქვა, პაატა შამუგია თანამედროვე პოეტია. ეს სიტყვა - თანამედროვე, ჩემი აზრით, მისი პოეზიისათვის ყველაზე კარგი კომპლიმენტია.

ამ ინტერვიუს, რომელიც რამდენიმე დღის განმავლობაში იწერებოდა,  საქართველოდან რამდენიმე ათასი კილომეტრით შორს, პრაღაში ვამზადებ, სადაც კონკრეტული ლიტერატურული მისიით მოვხვდი და მთელი თვე  გავატარე. პრაღა იმიტომ ვახსენე, რომ აქ რამდენიმე პოეტი და მწერალიც გავიცანი და როცა ისინი მეკითხებოდნენ, რაზე წერენ საქართველოში თანამედროვე პოეტები, ერთ-ერთი, ვინც პირველი გამახსენდა და მომინდა მისთვის მოესმინათ, პაატაც იყო. სწორედ იმიტომ, რომ გამეცა პასუხი კითხვაზე - რაზე წერენ დღეს პოეტები საქართველოში, არც დიალოგის ფორმას ვცვლი - ვფიქრობ, პერიფრაზების გარეშე უფრო საინტერესოა.

...

სადაც ყველაფერი დაიწყო, იქიდან მინდა თხრობა დაიწყო. სადაც დაიბადე, იზრდებოდი და სადაც დიდი ხანია აღარ ყოფილხარ. სად, ვის ოჯახში, რომელ ბაღში დადიოდი ან რომელ სკოლაში სწავლობდი, როგორი სახლი გქონდათ, როგორი ხედი, როგორი მეზობლები გყავდა  და როგორი მეგობრები?

აფხაზეთში დავიბადე, გალის რაიონში. მეოთხე კლასამდე იქვე ვსწავლობდი, ამის მერე უკვე დევნილის სტატუსით "ვსარგებლობ". მამაჩემი როსტომ შამუგია, სპეციალობით იურისტია, მოწოდებით - ჰუმანისტი. დედაჩემი დალი ბენია - სპეციალობითაც და მოწოდებითაც ჰუმანისტი. ფილოლოგია. აფხაზეთში დიდი ეზო გვქონდა და ორსართულიანი სახლი, იქვე გვერდით ე.წ. ბელეტაჟიც გვედგა. არ ვიცი, ეს ორი სახლი ერთ ეზოში რაში სჭირდებოდათ. მე მგონი, გული უგრძნობდათ, რომ მალე უსახლოდ მოუწევდათ ყოფნა და ამიტომ კომპენსაციის სახით ორი სახლი ააშენეს, მომავალი ნაკლის წინმსწრები კომპენსაციის სახით.

რამდენი წლის  იყავი მაშინ,  როცა გამოიქეცით? მახსოვს, წერდი, რომ ერთი ტრაქტორის მისაბმელზე დაეტიეთ მთელი უბანი. ყველაზე მეტად რა ჩაგრჩა მაგ გზიდან?

9 წლის ვიყავი, როცა აფხაზეთიდან გამოვედით. მოუმზადებლები ვიყავით, არავინ ელოდა, რომ საბოლოოდ აყრა მოგვიწევდა. სახელდახელოდ, თითო ოჯახი  - თითო ტომრით, დავეყარეთ ტრაქტორის მისაბმელზე და წამოვედით ენგურს გამოღმა. ეს ყველაფერი ძალიან ჰგავდა წიგნებში წაკითხულ თავგადასავალს, და რახან ვიცოდი, რომ ყველა თავგადასავალი  ჰეფი ენდით დასრულდებოდა, არც მინერვიულია, არც შემშინებია. ჟანრის კანონის მჯეროდა. მაგრამ არ გაამართლა საბოლოოდ, ამ საომარი თავგადასავლის ავტორი შტერი ვინმე გამოდგა, ჟანრები საერთოდ არ სცოდნია - თავგადასავალი ტრაგედიაში გადაზარდა.

მას მერე კიდევ სადმე გაქცეულხარ? რისი შიში დაგიტოვა იმ დღეებმა?

რა ვიცი, სულ გავრბივარ. მეგობრები 15-წუთიანს მეძახიან. არ არსებობს ადგილი, სადაც 15 წუთზე მეტ ხანს დავრჩე, ვერ ვძლებ. შიშების მეტი რა არი, სულ შიშებით და შიშების მეშვეობით ვწერ. ძალიან განებივრებული ვარ ამ მხრივ.  არის ასეთი შიში - ფობოფობია - რაც ნიშნავს შიშის შიშს, ანუ გეშინოდეს იმის, რომ შეგეშინდება. მე მგონი, ეს ფობიაც მაქვს.

პირველივე ასოციაცია რა არის, რაც აფხაზეთზე გახსენდება? არ ვიცი, ყველაფერი, ფერები, სუნები, შეგრძნებები, შიშები, ემოციები, რაც იქ დარჩა, მაგრამ რაც სულ გახსოვს?

ცხენი. პირველი კლასიდან დავაჭენებდი ცხენს, ბაბუამ მასწავლა ჯირითი. კაი ხნის პაუზის მერე, დევნილობიდან რამდენი  წელიწადში,  ვცადე იპოდრომზე ჯირითი, მაგრამ ჩამომაგდო ცხენმა და მათრია.

სხვა ბავშვებს რით ჰგავდი და რით არა? ეს შეგრძნება - განსხვავებულობის, თუ გქონია ოდესმე ან გაქვს? და თუ კი, რაში გამოიხატება?  თუნდაც გარეგნულად, თუ ცდილობდი რაღაც შენი გამორჩეული სტილი გქონოდა?

ერთი საინტერესო მომენტია. მაქვს ისეთი (თუ თამამი არ იქნება ეს სიტყვა) ვარცხნილობა, რომლის მსგავსს, ალბათ, იშვიათად წააწყდებით. მიზეზი ჩემი ორიგინალობა არაა. ცხოვრებაში არ მივსულვარ სალონში, ბავშვობაში დედაჩემი მაჭრიდა თმას, ახლა ჩემი ძალიან კარგი მეგობარი და მეზობელი, თამუნა ირჯება. ორივემ ჩემს თავზე ისწავლა სტილისტობა, სტილიც თავად შეარჩიეს, უფრო სწორად, ის გააკეთეს, რაც შეეძლოთ და საბოლოოდ, ეს გამოვიდა. სხვათა შორის, მე ვიცნობ რამდენიმე ადამიანს, რომელთაც მოსწონთ კიდეც ჩემი ვარცხნილობა.  

აფხაზეთის მერე მაშინვე ვაკის სტუდაქალაქის საერთო საცხოვრებელი არ გამხდარა შენი სახლი. კახეთში წახვედით - იქაურ ყოფაზე, იქაურ პაატაზეც მოყევი.

კაი ხნის წანწალის მერე კახეთში დავეცით კარავი. ვეჯინში. ყოველთვის ვყვები ამ ისტორიას: პირველი დღეა კახეთში, გამოვდივარ ვეჯინის ბირჟაზე, ვზვერავ კახეთს. ამ დროს ბირჟაზე მდგომი კახელი მოხუცი (შემდგომში ოთარა პაპა) მოდის, თავზე ხელს მისვამს და მეუბნება: "იი, რა შორიდან გვიყურებ, მოდი აქა, ძღრენო მამაძაღლოუ!"  ბევრი ვიტირე, 9 წლის ბავშვმა ამხელა შეურაცხყოფა რით დავიმსახურე-მეთქი. მერე ამიხსნეს, რომ ეს კახური მოფერება იყო. იმის მერე მე და ოთარა პაპა ძალიანაც დავმეგობრდით...

ბავშვობა როგორი იყო? რას აკეთებდი და  რას აფუჭებდი.  ყველაზე მწარედ რა გახსოვს და ყველაზე ტკბილადაც.

ყველაზე მწარედ ასთმა მახსოვს. ბრონქიალური ასთმა მქონდა და ვიგუდებოდი, ჰაერი არ მყოფნიდა. ჩემები შეგუებულები იყვნენ, რომ არ განვიკურნებოდი. რაც დევნილი გავხდი, იმის მერე კაჟივით ვარ, არანაირი ასთმა. მადლობა ვ. არძინბას და ე. შევარდნაძეს.

ყველაზე მწარედ კიდევ... არ ვიცი, მეტი არ მახსენდება. საერთოდ, მე მგონი, თავდაცვის ძლიერი მექანიზმი აქვს ჩემს ტვინს - ივიწყებს ყველაფერს, რაც ტრავმულია. თუმცა, ცხადია, ქვეცნობიერში ეს ტრავმები აგრძელებს ცხოვრებას და წერაშიც ეგ მეხმარება.

და მერე იყო სტუდქალაქი.  რა არის ეს ადგილი დღეს შენთვის? იქცა სახლად თუ ვერ? რა გამოარჩევს, რა გძულს და რა გიყვარს მაგ დასახლებაში? ბევრი რამე ახსოვს შენს ოთახს?

სტუდქალაქი არის ჩემი ერთადერთი უძრავი ქონება. მთელი ერთი ოთახი მაქვს, 20 მ² "სასახლე". ადრე აქ ძირითადად სტუდენტები იყვნენ, იყო ხმაური, სმა, ჩხუბები, მთელი ღამე სიმღერები... ახლა მშვიდი და მოსაწყენი გახდა. მარტო დევნილი ოჯახები ცხოვრობენ და სიტუაციაც ოჯახურია.

აქამდე რომ შერჩი მანდ, პოეტების უფულობის ბრალია თუ უკვე მიეჩვიე?

ერთიც და მეორეც. მივეჩვიე, მაგრამ უფრო ადამიანურ პირობებზე უარს ნამდვილად არ ვიტყოდი. მაგრამ ჯერჯერობით საიმედო არაფერი ჩანს.

შენი წინააღმდეგობრივი დამოკიდებულების შესახებ ლიტერატურისადმი, სხვა ინტერვიუში წავიკითხე, ცოტა სხვანაირად, მარამ მაინც უნდა გკითხო ისევ - რა განაპირობებს შენთვის ავტორების შეყვარებას და გადაყვარებას, ზოგადად ემოციებს ამა თუ იმ ნაწარმოების მიმართ?

ლიტერატურა გართობის ფორმაა, ინტელექტუალური გართობის, მაგრამ მაინც გართობის. ამიტომ პირველ რიგში, ავტორმა უნდა გამართოს, უნდა მაგრძნობინოს, რომ ცოცხალი ვარ. ეს არ შეუძლია ავტორს, რომელიც კლიშეებით "ამარაგებს" მკითხველს, რომელიც მკვდარი ენობრივი სხეულებით ავსებს ტექსტის სტრუქტურას.

„მკვდარი ენობრივი სხეულის“ ერთი რამე მაგალითი მომაშველე. ეს ისე, უბრალოდ. თვალსაჩინოებისათვის

"ბედნიერებამ მითხრა - ნუ მეძებ

შენი შვილების თვალებში მნახე..

ნაზი სამშობლოს უხლებ ველებზე

ნაწვიმარ სიოდ გამომიძახე." - ეს არის ერთადერთი ქართველი მილიონერი პოეტის, რაინდისა და ნახევრად წმინდანი კაცის ლექსი, რომელიც სამაგალითოა ბევრი მხრივ. თუნდაც, იმით, რომ აქ კლიშეების ზედახორა რეკორდულ ნიშნულს აღწევს.

ხშირად გეცვლება გემოვნება და დამოკიდებულება? აი, მაგალითად, აღარ მოგწონს ათი წლის წინ წაკითხული ავტორი. თუ უბრალოდ მათ თავ-თავის თაროზე ალაგებ ფაილებივით და გყავს და გყავს?

არიან ავტორები, რომლებიც მუდმივად გიყვარს. გადის დრო, იცვლები, მეგობრებსაც იცვლი, შეყვარებულებსაც, სახლსაც, მაგრამ კონკრეტული ავტორების ერთგული რჩები.  დროდადრო ახალი ავტორებიც შემოდიან, ძლიერები, მოულოდნელები. მანი სულ მომწონდა, რაბლეც,  ტოლსტოი არასდროს, ეტგარ კერეტი თავიდან ისე მომეწონა, ლამის ფავორიტ ავტორებში შევიყვანე, მეორე წაკითხვის შემდეგ საშუალო ავტორებამდე ჩამოვალაბორანტე.

წიგნების და ავტორების გადამეორება თუ იცი და რომლების?

თითქმის ყველა წიგნი, სულ მცირე, ორჯერ მაქვს წაკითხული. თუ მხოლოდ ერთხელ წავიკითხე, ესე იგი, არ მომეწონა. პრეტენზიული მკითხველი ვარ, საერთოდ პრეტენზიული ადამიანი ვარ.  

შენი პრეტენზიულობა წიგნების გარდა კიდევ რაში გამოიხატება? მაგალითად, ადამიანების შერჩევაში თუ რაში?

როგორც წესი, სპონტანურად ვუახლოვდები, ან ვშორდები ადამიანებს. უამრავი მეგობარი დავკარგე, ცოტაც შევიძინე. მაინცდამაინც კომუნიკაბელური ვერ ვარ, ერთადერთი, სადაც ფრთებს ვშლი, ინტერნეტია; ვპოსტავ და ვპოსტავ, სმაილებს და გულებს ვწერ აურაცხელს და მყავს ბევრი ვირტუალური "მეგობარი". იმდენად კარგად ვარ ვირტუალურ სივრცეში, რომ ზოგჯერ თავი ხელოვნური ინტელექტი მგონია. რეალურ ცხოვრებაში ვერიდები ხშირ ურთიერთობებს, დამღლელია. მყავს რამდენიმე მეგობარი, რომელთაც თვეში ორჯერ ან სამჯერ ვხვდები, ვსვამ, ვსაუბრობ...       

 ერთგან რომ ამბობ, გინსბერგის ყველაზე თავხედური კრებული მირჩევნია დამყაყებულ აკადემიურ ანთოლოგიებსო - ეგენი რომლებია?

მთელი საბჭოთა დროის ლიტერატურა, რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, ზუსტად ამ ანთოლოგიების წარმოებით იყო დაკავებული. თუმცა, მხოლოდ საბჭოთა კი არა, მსოფლიო მასშტაბითაც არაერთი მწერალია, რომელიც ამ სიაში მოხვდებოდა: შოლოხოვი, სოლჟენიცინი...

საერთოდ რა არის, რის გამოც მოგწონს ან არ წიგნი? დაგირქმევია სახელი?

ენა, კონცეფცია, ენა.

კითხვისას არჩევ წიგნებს? და თუ არ მოგეწონა სიტყვაზე, რომელიმე ძალიან ცნობილი წიგნი ან ავტორი, ბოლომდე კითხულობ თუ მიატოვებ ხოლმე?

მე ისეთი პროფესია მაქვს, რომ ძირითადად ბოლომდე მიწევს კითხვა. ხან რეცენზიების წერა მიწევს, ხან ჟიურის წევრი ვარ, ხან უბრალოდ მაზოხისტურ ხასიათზე ვარ. ასე რომ, ბევრი ნაგავი გადამიმუშავებია, სამწუხაროდ. ისე, ამაშიც შეიძლება კარგი კუთხის მონახვა - შედარების მეტი საშუალება მაქვს. 

თურმე, წერ იმიტომ, რომ არ ხარ ბედნიერი.

კი. ჩემთან ასეა - ვწერ, იმიტომ რომ არ ვარ ბედნიერი. უფრო სწორად, ვწერ იმიტომ, რომ მინდა ვწვდე ბედნიერებას, მოვიხელთო, მოვიჩვიო. ეს ენაში უნდა მოხდეს,  ენის გავლით უნდა განხორციელდეს ეს აქტი. ამიტომ ვწერ და ვწერ.

გიფიქრია იმაზე, რომ არ გეწერა, სხვა რა ფორმით გამოხატავდი იმას, რაზეც წერ?

ამის დაშვებაც კი არ მინდა. ხომ იცი, არის ასეთი "ომნიპოტენციის პარადოქსი". როცა თეოლოგების ჩაჭრა უნდათ, ამ უხეშ პარადოქსს იყენებენ და სვამენ კითხვას: "შეუძლია ღმერთს, იმდენად მძიმე ქვა შექმნას, რომ ვერ აწიოს?" ეს ჩიხური კითხვაა. ზუსტად ასეთივე პარადოქსულია ჩემთვის იმის წარმოდგენა, რომ არ ვწერო.

როდის წერ, რა პირობებში, როგორია შენი რიტუალი, რამე განსაკუთრებული თავგადასავალი თუ გჭირდება წერისთვის, და როცა დაწერ ხოლმე, პირველად ვის აკითხებ?

ზოგი მწერალი რიტუალებითაც ისევე ცნობილია, როგორც ტექსტებით. მაგალითად, ტომას ვულფი თურმე მასტურბირებდა წერის დაწყების წინ, მშველისო, ტვინს მიხსნისო და ა.შ. მე არანაირი რიტუალი არ მაქვს. ვჯდები, ვწერ. არის ტექსტი, გაგაწვალებს, სანამ ბოლომდე გახვალ, წაშლი, თავიდან დაწერ, გადააწერ... ზოგი ლექსი კი პირდაპირ მოდის, ჯდები და ფინალამდე ისე გადიხარ, ვითომც არაფერი. მყავს რამდენიმე მეგობარი, რომლებიც იმპერატიულად როცა მომთხოვენ, უარს ვერ ვეუბნები და ვაკითხებ :)) ბოლო დროს ჩემს გოგოს ვაკითხებ, ნინო გოგუას. ძალიან ჭკვიანი ვინმეა,  თვითონაც მაგარ-მაგრებს წერს, მაგრამ არ აჩენს, მე მაკითხებს მარტო.

როდის იყო სულ პირველად ის შეგრძნება, რომ მიხვდი რომ რაღაც კარგი გამოგივიდა, რასაც მხოლოდ შენმა მეგობრებმა კი არ მაიქციეს ყურადღება, ბევრმა სხვა უცნობმა ადამიანმა, მათ შორის, ისეთებმაც, ვისაც გინდოდა შენი ლექსი მოსწონებოდა.

დავიწყე უხმაუროდ, ჩემთვის ვწერდი, მერე ბროშურაც გამოვეცი და ვკითხულობდი ვიწრო წრეში. ტრადიციული ლექსები მქონდა, სიმბოლისტური ფორმები, სიყვარული, მთვარე, კაეშანი და მთელი გაუგებრობები. მერე მოულოდნელად შევცვალე წერის სტილი, გავთავისუფლდი ბევრი რამისგან, მათ შორის, მეტ-ნაკლებად - კლიშეებისგან. ახლა ეს ვარ, რაც ვარ. ცოტათი ხულიგანი, თვითდესტრუქციული, თუმცა გულის სიღრმეში სათუთი (აქ უნდა იყოს "იცინის", როგორც ყვითელ ჟურნალებშია ხოლმე).

დასაწყისში  იყო  ეპატაჟის მცდელობები?  საერთოდ, როგორც გგონია, ყურადღების მიქცევის სხვადასხვაგვარი გზა გამართლებადია თუ არა მწერლის მხრიდან? ანაც პოეტის მონაწილეობა  ხმამაღალ აქციებში, აქტიური სამოქალაქო პროტესტი...

ეპატაჟს და სამოქალაქო პროტესტს ორ სხვადასხვა რამედ განვიხილავ. ეპატაჟი ლიტერატურის მაცოცხლებელი წყაროა, პროცესებს ალაგებს, ადამიანებს აფხიზლებს და უფრო ორგანიზებულს და მზადმყოფს ხდის. ამ ეტაპზე ეპატაჟი მხოლოდ საკვლევ მასალად მიზიდავს, შემოქმედების ინსტრუმენტად არც არასდროს მიქცევია, გაცილებით სხვა ესთეტიკური მიზნები მქონდა ყოველთვის, თუმცა, საზოგადოების გარკვეული ნაწილი მაინც მწარედ რეაგირებდა გამუდმებით. ესეც ჩვეულებრივი მოვლენაა, რამე უცნაური არაფერია ამაში. რაც შეეხება სამოქალაქო პროტესტს, ეს სხვა რამეა. რახან პოეტიც ადამიანია (უმეტეს შემთხვევაში), ამიტომ ის განზე ვერ გადგება. როცა ჰუმანურ იდეალებზე წერ, სომალიში დაღუპულ ბავშვებზე გოდებ და ამ დროს შენი მეზობელი შიმშილით კვდება და ხმას არ იღებ, ეს ანომალიაა.  ჩომსკი ამბობდა, რომ ინტელექტუალი არ არსებობს სოციალური პასუხისმგებლობის გარეშე. ჩემი აზრით, პოეტსაც ასევე სჭირდება სოციალური პასუხისმგებლობა. სხვა შემთხვევაში, ჩვენ მივიღებთ კარგ "ტექნარებს", სალექსო ტექნიკის იაფფასიან ჯამბაზებს.  

თვითდამკვიდრებისათვის რა გააკეთე, როგორ გგონია?

მე ყველაფერი გავაკეთე იმისთვის, რომ ბედნიერი ვყოფილიყავი. აბსოლუტურად ყველაფერი ვცადე. ამ ყველაფერში შედის პოპულარობის მოპოვებაც. რაღაც მომენტში მივხვდი, რომ ახალგაზრდებში პოპულარული ავტორი ვიყავი, ფანები გამიჩნდნენ, მაგრამ ამით მაინც ვერ გავხდი ბედნიერი. ხოდა, ახლა შევეშვი, ჩემთვის ვარ.

აი, ვლაპარაკობთ და სულ შენი ლექსი „დასცინე სიკვდილს“ მახსენდება. ირონია თითქმის ყველა შენს წიგნში  გვხვდება. „ანტიტყაოსანი“, „უპირატესობა“, „დაუჯდომელი“... ამ წიგნების  დახასიათება რომ მოგთხოვონ, როგორ დაახასიათებდი რამდენიმე სიტყვით?

სწორად შენიშნე, ერთი რამ, რაც საერთო აქვს ამ კრებულებს, ეს ირონიაა. დავამატებდი თვითირონიასაც, ან თვითდესტრუქციას. დაწერის პროცესი არ მგონია განსაკუთრებული ყოფილიყო. უბრალოდ, დავწერე და მორჩა. ზოგჯერ მთვრალი ვწერდი, ზოგჯერ ფხიზელი, ესაა და ეს. ისე, ძირითადად, ფხიზელი ვწერ.

სულ მაინტერესებს, როგორ ცვლიან პოეტები და მწერლები თემებს. რაღაც გარკვეული ასაკის მერე უცებ თუ აღმოაჩენენ, რომ რაღაც ამოწურეს, რადგან მთავარი უკვე თქვეს.

თუ ჩავთვლი, რომ ამოვწურე სათქმელი ან სათქმელი იდეალურ მომენტამდე მივიყვანე, მაშინ წერას შევწყვეტ ულაპარაკოდ. მაგრამ არ მინდა, ეს მომენტი ოდესმე დადგეს. რთული გადასახარში იქნება ჩემთვის. თუ არ დავწერ, აბა რა უნდა ვაკეთო. 

არის თემები, რაზეც არასოდეს დაწერ?

არ არსებობს თემა, რომელზეც პრინციპულად არ დავწერ.  

რომელიღაც ინტერვიუში წერდი, რომ „კანიბალის ბიბლია“ ძველებურად მოგწონდა. დროის გასვლასთან ერთად შენთვის რამე თუ აკლდება შენს ლექსებს? ვთქვათ აღარ მოგწონს უფრო... ან პირიქით.

ადრე მეგონა, რომ ეს იყო ჩემი საუკეთესო ლექსი. ახლა სხვა ფავორიტი მყავს. ვღალატობ ჩემს ლექსებს, არ ვარ ერთგული.

სხვა ფავორიტი ლექსი რომელია?

ამ შეკითხვაზე ყოველდღე  სხვადასხვა პასუხს ვცემ. დღეს, ამა წლის 21 აპრილს ჩემი ფავორიტი ჩემივე ლექსია "დაუჯდომელი". ხვალ რა იქნება, არ ვიცი.

რა უფროა შენთვის პოეზია: საქმე, თამაში, ჰობი... რა?

ყველაფერი ერთად. ვთამაშობ ენასთან, ვდებ საქმიან კონტრატს ზმნებთან და არსებით სახელებთან.

რას ეტყოდი იმ ადამიანებს, ვინც ამტკიცებს, რომ პოეზია არ იყიდება და ამის გამო ძნელად ან საერთოდ არ დაბეჭდავენ პოეზიას? და მით უმეტეს, არ გადაიხდიან მასში ფულს?

ყველას აქვს უფლება, პოეზია არამომგებიანი საქმე ეგონოს, მით უმეტეს, რომ ასეც არის. მაგრამ მათ უნდა გაითვალისწინონ სხვა "მომგებიანი" თვისებები, რაც პოეზიას აქვს - პოეზიის კითხვისას ჩვენ ფასდაუდებელ ინვესტიციას ვდებთ საკუთარ პერსონაში, რაც უფრო ძვირფასია, ვიდრე ოქროს უნიტაზი და ვერცხლის ტუალეტის იხვი. 

და თანამედროვე ქართული პოეზია შენი აზრით, რა ეტაპზეა დღეს, და მსოფლიო პოეზიის კონტექსტში რომ განვიხილოთ, დაახლოებით სად დგას, ძალიანაა დაშორებული თუ პირიქით, ახლოსაა მსოფლიოს თანამედროვე პოეზიასთან?

თანამედროვე უცხოელი და ქართველი პოეტების საკმაო ნაწილს კარგად ვიცნობ. ვფიქრობ, პოეზიაში გაცილებით ახლოს ვართ მსოფლიო სტანდარტებთან, ვიდრე პროზაში. 

უფრო ახლოს ვართ მსოფლიო პოეზიასთანო, რომ ამბობ, რას გულისმობ?  რა გვაახლოებს: თემები, ენა, მეტად პოეტურები ვართ თუ აქტუალურები თუ რა?

საქართველოში რამდენიმე წლის დაგვიანებით შემოდიოდა ის პოეზია, რომელსაც "თანამედროვე" ეთქმოდა კონკრეტულ მომენტში. დღეს ეს პროცესი გვერდიგვერდ მიდის, ინტერნეტმა დრო გააქრო.

რა არის ის, რასაც ვერ იტან ლიტერატურაში?

ლიტერატურშჩინა, ფსევდოაკადემიზმი. საშინელებაა.

ავტორიტეტები თუ გყავს ან გყოლია და ვინ და რატომ?

ყოველთვის მყავდა ხალხი, ვისი სიტყვაც ჩემთვის ფასობდა. შეგვიძლია ამას დავარქვათ ავტორიტეტები. უბრალოდ, ეს სიტყვა არ მომწონს, ავტორიტარიზმის ასოციაციას მიჩენს.

არაფერი მიკითხავს ყოფით ამბებზე. არ ვიცი, მაგალითად როგორი ხარ, როცა ვინმე გიყვარს. ან ყველაზე წარმოუდგენელი რამ, რაც გაგიკეთებია ასეთ დროს? ან პირიქით, თუ არის რამე, რაც სულ გინდა რომ ჩაიდინო?

ჩემს გოგოს დავუწერე ასეთი ჰაიკუ: "მე მესმის შენი, როცა მისმენ."  ასეთი ვარ ხანდახან.

ხშირად გიყვარდება? და რა განსაზღვრავს ხოლმე მაგ გრძნობის გაჩენას? არის რამე, რასაც ამ გრძნობაში  იდილიას დაარქმევდი? რაც დრო გადის, ამ მხრივ ბევრი რამ შეიცვალა?

ხშირად არა, საერთოდ ვერიდები ახალ ურთიერთობებს. მირჩევნია არასერიოზული ურთიერთობებით გავიდე იოლას. ვერიდები, ალბათ ცოტათი მეშინია კიდეც ახალი ურთიერთობის. იმიტომ, რომ საბოლოოდ ესეც დასრულდება ადრე თუ გვიან და მორიგ იმედგაცრუებას ვირიდებ თავიდან. თუმცა, როცა ვახერხებ და მიყვარს, თავით ვარ ჩაფლული ამ ამბავში.

მარტო რისი კეთება გიყვარს? როცა არავინ სხვა არ გჭირდება. ზოგადად, მარტო ყოფნა შეგიძლია?

ძირითადად მარტო ვარ. მეგობარი მოდის ან მე მივდივარ მასთან და დანარჩენი დრო მარტო ვარ, ასე უფრო კომფორტულად ვგრძნობ თავს.

არის რამე, რისიც მუდმივად და გამოკვეთილად გეშინია?

სულ მგონია, რომ სიბნელეში უნდა ჩამაძაღლონ, უკნიდან მოპარვით და დანის მარჯვე მოქნევით. არადა, რამე უფრო ჰეროიკული სიკვდილი უკეთესი იქნებოდა. 

ერთგან იმასაც ამბობ, რომ საზოგადოებას უყვარს გარდაცვლილები. შენ კი დაწერე „დასცინე სიკვდილს“...

სიკვდილის წინააღმდეგი ვარ, ეს ძალიან სამარცხვინო და დამამცირებელი მოვლენა მგონია. საერთოდ არ ვაპირებ სიკვდილს. ეს ადრეც ვთქვი და სულ გავიმეორებ: ძალიან შემრცხვება, ერთხელაც რომ ავდგე და მოვკვდე. აი, ძალიან შემრცხვება. იმდენად, რომ შეიძლება, სირცხვილისგან ისევ გავცოცხლდე.

როცა გაქებენ, რას ფიქრობ ხოლმე? და პირიქით, როცა გაკრიტიკებენ?

როცა მაქებენ - მომწონს, როცა მაკრიტიკებენ - არა. ოღონდ არის გადამეტების მომენტი: როცა გადაჭარბებით მაქებენ, თავს უხერხულად ვგრძნობ, როცა კეთილისმყოფელი მაკრიტიკებს და არა დაბოღმილი, ვერშემდგარი კოლეგა, ეს, პირიქით, კარგია.

 სხვა ქვეყანაში იცხოვრებდი? თუ კი, სად და რატომ?

სადმე. მდინარიან ადგილას.

საიმედო არაფერი ჩანსო, შენს საკუთარ სახლზე რომ ამბობ, მაგაზე გამახსენდა: როგორ ფიქრობ, როდის ან რა შემთხვევაში შეძლებს საქართველოში მწერალი მწერლობით ცხოვრებას? თავის გატანას?

არ ვიცი, ალბათ ვერასდროს. არ მგონია, ოდესმე ყოფილიყოს ჩვენში ისეთი დრო, როცა პოეტი პოეტობით ირჩენდა თავს (ორი-სამი "თავმარჩენალი" პროზაიკოსის შემთხვევა ყოფილა). ორი  გზაა: 1. ხელისუფლებისადმი ლოიალობა (ეგ კიდე ცალკე "ნიჭია") და 2. მეორე პროფესიის, ხელობის "გაჩენა". აი, მე, მაგალითად, ლექსების გარდა, ვწერ პროგრამებსაც. ვებ-პროგრამისტი ვარ, ვაკეთებ საიტებს. გარდა ამისა, პერიოდულად ვჟურნალისტობ, ახლა მიმყავს ლიტერატურული ბლოკი GDS-ზე, ვმუშაობ ეროვნულ ბიბლიოთეკაში საჯარო ლექციების მოდერატორად.

რელიგიაზე არაფერი მიკითხავს - შენი დამოკიდებულება და აღქმა როგორ იცვლებდა წლიდან წლამდე და დღეს როგორ ხართ შენ და რელიგია? შენ და ღმერთიც - რადგან ის თითქმის სულ არის შენს ლექსებში სხვადასხვა ფორმით.

მე და ღმერთი ვძმაკაცობთ. საერთოდ, მიყვარს გამოგონილ პერსონებთან ურთიერთობა. იყო დრო (სკოლის პერიოდი), როდესაც რელიგიური ვიყავი, იმდენად რელიგიური, რომ ფანატიზმამდე ბევრი არაფერი მიკლდა. მმკ-ის სამაგალითო წევრი გავხდებოდი, დროზე რომ არ ეშველა ღმერთს და ათეისტი არ გავეხადე. უცებ მოხდა ცვლილება, ავიყარე გული ღმერთზეც, რელიგიაზეც და სრულიად საპირისპირო ცხოვრება დავიწყე.

„საბა“ და სხვა პრემიებიც. შენთვის რას ნიშნავს ზოგადად ჯილდო?

არიან ადამიანები, რომელთაც არ სჭირდებათ სახლი, ტყეში ცხოვრება ურჩევნიათ. მაგალითად, ფანტასტიკური მწერალი და ადამიანი, რალფ უოლდო ემერსონი ტყეში გავარდა და ფირალივით ცხოვრობდა ხის ქვეშ. მაგრამ ეს ხომ არ ნიშნავს, რომ, ზოგადად, ადამიანს სახლი არ სჭირდება და ყველა ტყეში უნდა გავცვივდეთ. კია რიტორიკული კითხვა, მაგრამ, სწორხაზოვანი ადამიანების გადამკიდემ, მაინც უნდა გავცე პასუხი: არა, არ ნიშნავს, ცხადია!

პრემია უკეთესად ვერ დაგაწერინებს, მაგრამ უკეთესად გაგრძნობინებს თავს, როდესაც შენთვის საინტერესო და პატივსაცემი ხალხი შეგაფასებს, გაგამხნევებს, მორალურ თანადგომას გამოგიცხადებს. ეგეც რომ არ იყოს, ჩვენისთანა გაღლეტილ ქვეყანაში ვიღაცა მწერალს შრომაში თუ გადაუხდის, ეს რატომ უნდა შეშურდეს ვინმეს? რა მოხდა, თუკი მწერლები ხანდახან მაინც უკეთ იგრძნობენ თავს. 

ვიცი, ხშირად ჟიურიშიც ხარ ხოლმე, ყოფილა შემთხვევა, როცა შენი და სხვების აზრები იმდენად არ დაემთხვა, რომ დაპირისპირებამდე მივიდა? მაინტერესებს, ასეთ დროს ზეწოლა თუ მოდის ხოლმე და შენ როგორ უმკლავდები?

2013 წელს ვიყავი "საბას" ჟიურიში. არ ყოფილა ერთი დღეც უცხარესი კამათის გარეშე. ლიტერატურათმცოდნეობა არაა ზუსტი მეცნიერება და არც მეტაფორა ან ეპითეტია თვლადი კატეგორია, ამიტომ იდეალურ რეზულტატზე არ გვქონია პრეტენზია, მაგრამ ჩემი აზრით, მშვენიერი შედეგი ნამდვილად მივიღეთ. მიუხედავად იმისა, რომ გამარჯვებულებიდან ზოგიერთი სულაც არ იყო ჩემი ფავორიტი.

დღეს რაზე მუშაობ - როგორ წიგნს უნდა ელოდოს შენი მკითხველი?

ვმუშაობ რომანზე. არც ჟანრს, არც სათაურს, არც თემას არ გავამხელ. მაგრამ დარწმუნებული ვარ, საინტერესო ფაზაში ვარ.

------------------------------------------------------

ესაუბრა ეკა ქევანიშვილი

დაიბეჭდა ჟურნალ „ახალ საუნჯეში“