- პირველი სამამულო წარმოების არტპორტალი
პირველად როდის თქვი, მე ვარ პოეტი?
როცა პირველად გამიჩნდა კითხვა „ვინ ვარ მე?“. ეს კითხვა გამიჩნდა დაახლოებით ექვსი წლისას. იქამდე სოციალური კონსტრუქციებით გავდიოდი იოლას - თავს აღვიქვამდი სხვისი მზერის ფარგლებში, ვიყავი ის, რა იდენტიფიკატორითაც მომმართავდნენ - შვილი, ძმა, ვიღაცის კლასელი და ა.შ. მაგრამ მერე დავინტერესდი, ვინ იყო ის, ვისაც მიმართავდნენ, როგორც შვილს, ძმას და ა.შ. ასე აღმოვაჩინე, რომ არავინაც არ ვიყავი. ასე დავიწყე წერა. ასე იწყებენ ხოლმე. უნდა მოიპოვო შანსი, აღარ წარმოადგენდე აღარაფერს, საკუთარ თავსაც კი, ამის მერე შეიძლება ფიქრი პოეტობაზეც. ისე, მე ჩემს თავს ლექსების მწერალს ვუწოდებ.
შეიძლება ითქვას, რომ პაატა შამუგია კარგ ლექსებს წერს?
ასე ამბობენ ბოროტი ხმები. მე გადაჭრით ვერაფერს ვიტყვი, კარგად არ ვიცნობ ჩემს თავს.
მაგრამ შენს ნაწერს ხომ იცნობ? კარგია, მოგწონს?
რა თქმა უნდა, სხვანაირად წერას აზრი არ ექნებოდა. თუმცა, ნარცისიზმი არ მემუქრება, ამისგან მომეტებული თვითირონია მიცავს.
შენც სასიყვარულო ლექსებით დაიწყე წერა? როცა პირველად დაიწყე წერა, როგორი რეაქცია ჰქონდათ ადამიანებს შენ ირგვლივ? (დაგცინოდნენ, გაქებდნენ, ამაყობდნენ, შურდათ...) ვინ გაქებდა, ვინ გიჭერდა მხარს?
პირველი ლექსი ჩემს ძმაზე დავწერე. „ჭაბუა“ და „ბაბუა“ გავურითმე ერთმანეთს. ჭაბუა ჩემს ძმას ჰქვია. მაგ ლექსის გამო ბაბუამ შოკოლადი მიყიდა. ლექსისგან განსხვავებით, შოკოლადი კარგი იყო.
სასიყვარულო ლექსი დავწერე ამავე პერიოდში, ანუ პირველ კლასში. ლექსში ასახულია უზარმაზარი ტანჯვა, რომელსაც განიცდიდა ავტორი. სინამდვილეში, ცხადია, არ ვიტანჯებოდი, მაგრამ გადმოცემით ვიცოდი, რომ ასე იყო საჭირო. ჟანრის კანონმა ასე მიკარნახა.
რაც შეეხება ქებას და ლანძღვას - არც ერთი მკლებია და არც - მეორე. მლანძღავდა ყვითელი პრესა, მაქებდა პროფესიული კრიტიკა. ამ მხრივ, მართლა განებივრებული ვარ, თითქმის ასპროცენტიანი დადებითი გამოხმაურება მქონდა ყოველთვის პროფესიონალი კრიტიკოსებისგან, ლიტერატურისმცოდნეებისგან და მათ შორის, ჩემი კოლეგებისგან - პოეტებისგან. ვგულისხმობ შემდგარ პოეტებს, თორემ ისეთებიც არსებობენ, რომლებიც ჩემი ლანძღვით ცდილობენ სოციალური კაპიტალის დაგროვებას. მე მათ ყოველთვის წარმატებას ვუსურვებ ამ საქმეში.
მანამდე იყო სკოლა და უნივერსიტეტი, სადაც ფორმატიდან გამომდინარე, ძირითადად დადებითი ემოციები იცვლებოდა ხოლმე. ისე, პოეზიის პირველი საღამო მეხუთე კლასში მქონდა კახეთში, სკოლამ გამიკეთა. აქ სხვა რამეა მნიშვნელოვანი - რაკი დევნილი ვიყავი, ამ ხალხს უნდოდა თავი გარიყულად და დაჩაგრულად არ მეგრძნო და ასეთი საოცარი სიურპრიზი მომიწყვეს. ქვა თუ არ ხარ, ძნელია ასეთი რამეები დაივიწყო.
დღეს ბევრი ისეთი ლექსი იწერება და პოპულარული ხდება, რომ ზოგი აღშფოთებას, და ზოგი სიცილს ვერ იკავებს. და რას ნიშნავს კარგი ლექსი, როგორ გაარჩიონ კარგი და ცუდი პოეზია ერთმანეთისგან პოეტებმა და მკითხველებმა?
ძალიან ხშირად საქმე გვაქვს პროექციასთან. უმეტესად, ხელოვნების ნაწარმოებისგან მოელიან თავიანთი ესთეტიკური კატეგორიების დადასტურებას და ეს მოსწონთ კონკრეტულ ლექსში, და არა - უშუალოდ ლექსი. რაც უფრო გაცვეთილია და ათასპირგამოვლილია მეტაფორა, მით უფრო ნაკლებ საშიშია და ამავდროულად, საკმაოდ ეფექტიანია თვითშეფასების ასამაღლებლად - მასში წონასწორდება ჩვენი ესთეტიკური დონე და არ იწვევს განგაშს. არადა, ლექსი, რომელიც არ იწვევს განგაშს, არ იწვევს ჩვენს სულში არსებული შინაარსების გადალაგებას, შეგვიძლია, უბრალოდ, სანაგვეში მოვისროლოთ. ამიტომ უსმენს ადამიანთა ნაწილი სუფრაზე რიხით წარმოთქმულ კატასტროფულ ლექსებს, ძველბიჭური ჩაცუცქვით წაკითხულ სტრიქონებს, მდაბალი მანიპულაციებით შექმნილ გოიმურ ლექსებს - ესენი უსაფრთხოა.
გამოხატვის კონკრეტული ხერხები ხშირი გამეორების გამო „იღლება“, ცვდება და ქმნის კიჩის ეფექტს. დღეს სამხატვრო აკადემიის ნებისმიერ სამოსან მესამეკურსელს შეუძლია რენესანსული იდეალური, კლასიკური სხეულების გამოხატვა, მაგრამ ამის გაკეთება შემოქმედებითი თვითმკვლელობაა.
თვითციტირებისთვის ბოდიში, მაგრამ ესეში „ნეგატიური ხელოვნება“ ზუსტად ამ საკითხს შევეხე: „შემაშფოთებლად „სწორად“ დაწერილ ლექსებს, ტრუიზმამდე „აყვანილ“ ესთეტიკურ წესრიგს რომანში, აღვირახსნილად „კლასიკურ“ ვიზუალს ნახატში, არაფერი აქვს საერთო [თანამედროვე] ხელოვნებასთან, კულტურულად მკვდარი, თუმცა კი „სწორი“ ესთეტიკური კოდები არ მუშაობს. არ მუშაობს, მაგრამ „გასაგებია“. გასაგებია, რადგან ის უკვე უთვალავჯერ გადამუშავებულ სტრუქტურებს გვთავაზობს და ხელოვნების სუფრაზე მკვდარი ლინგვისტური სხეულების ჩამოტარებით ესთეტიკურობის ხანმოკლე ილუზიას ქმნის.“ მოკლედ, ასეა საქმე.
რომელ ეპოქაში ისურვებდი პოეტობას? თუ პოეტობას არა, რას?
მხოლოდ მომავალში. წარსულში არაფერი მესაქმება. მე მოულოდნელი სიტუაციები მიყვარს და მეეჭვება, წარსულმა ასეთი სიურპრიზები შემომთავაზოს. გარდა ამისა, რაღაც მხრივ, მიზიდავს ის ეპოქა, რომელშიც ვარ. არსად, არცერთ დროს არ ყოფილა იმდენი გამოწვევა, რამდენიც ახლაა. მომავალში ალბათ უფრო მეტიც იქნება.
ცენზურა რომ იყოს, დაწერდი? თუ ჰო, რას, ან როგორ, თუ არა, აბა რას გააკეთებდი?
გემახსოვრება „წერილები ახალგაზრდა პოეტს“, რომელშიც რილკე რჩევას აძლევს დამწყებს მელექსეს: გამოუტყდით თქვენს თავს: ნამდვილად მოკვდებოდით თუ არა, თქვენთვის წერა რომ აეკრძალათ? და თუ - კი, მაშინ გააგრძელეთ წერაო. ლამაზი რჩევაა, მაგრამ სანამ ფაქტის წინაშე არ დადგები ადამიანი, რთულია რამის თქმა. რამდენიმე წლის წინ პალესტინელ პალესტინელ პოეტს, აშრაფ ფაიადს ლექსის გამო სიკვდილი მიუსაჯეს, რვაასი როზგი „აკმარეს“, რაც სიკვდილს ნიშნავდა. მზად ვართ, გავამზადოთ პოეტური ტრაკები სასიკვდილო როზგების ასატანად? ამაზე პასუხი მხოლოდ ფაქტის წინაშე დადგომის მერე გვექნება. მანამდე რამის თქმა ცარიელი ბაქიობაა.
ერთი ისაა, რომ თუ შემეშინდება და წერას ვერ შევძლებ, ესე იგი არ ყოფილა ჩემი საქმე წერა და ბიტკოინის ქარხანას გავხსნი. უფრო მოგებიანი საქმეა, ჩემი ვარაუდით.
მე ვარ პოეტი, მაშასადამე, მე ვარ...
იდიოტი, როგორც თავადი მიშკინი.
ანუ წმინდანი? შენც იხლართები ხოლმე მიშკინივით?
პირველ ნაწილში გეთანხმები, მეორეში არა - არ ვიხლართები, ვისწავლე კვანძების გახსნა.
როგორც მე ვხედავ, შენთვის ენას დიდი მნიშვნელობა აქვს. ვხედავ, როგორ იცვლება ენა შენს ლექსებში, და თემა. რომელი უფრო მნიშვნელოვანია პირადად შენთვის და საერთოდ პოეზიაში? რა არის მესამე მნიშვნელოვანი ფაქტორი?
სტილი. თუ პოეტს სტილი არა აქვს, აჯობებს, სხვა რამით დაკავდეს. ჩვენ ვიცით ბევრი პოეტი, რომელიც არაჩვეულებრივად ფლობს სალექსო ტექნიკას, მაგრამ სტილი არა აქვს. და ეს ძალიან სევდიანი ამბავია.
და სტილს თუ აქვს თავისი სახელი?
როგორც ბარტი ამბობდა, სტილი ალიბია.
ახლა რა ხდება შენი პოეზიის ენასა და თემაში?
ვცდილობ რომანზე ვიყო კონცენტრირებული, თუმცა, აღმოვაჩინე, რომ ჩემზე არაფერია დამოკიდებული და მაინც მეწერინება ლექსები.
რომანმა ხომ არ შეცვალა შენი ლექსები?
არა მგონია. მე ისედაც მუდმივად ვცვლი თამაშის წესებს ლექსებში, სხვა ფაქტორებისგან დამოუკიდებლად.
რამდენად ჩანან ადამიანები შენს ლექსებში?
რა თქმა უნდა, ჩანან, ოღონდ დამსხვრეული სარკის პრიზმიდან.
გამოდის,შენც ასე, დამსხვრეული სარკის პრიზმიდან უყურებ ადამიანებს? მერე ამთელებ ხოლმე? შეიძლება ითქვას, რომ ადამიანის რაღაც ნამსხვრევია შენთვის საინტერესო?
ჩვენ ყველანი ისედაც დამსხვრეულ რეალობაში ვცხოვრობთ და ლექსში მაინც თუ შევძლებ ამ ფრაგმენტების შეკოწიწებას, ეგეც დიდი საქმე მგონია.
სოციალური სატირა - რა არის და საჭიროა თუ არა დღეს?
მგონი, ეგ ყოველთვის იყო საჭირო. პოლიტიკური სატირა აუცილებელია წონასწორობის აღსადგენად, იმისათვის, რომ ძალაუფლებამ არ ჩაკლას ინდივიდები. ამიტომ ეშინიათ „შარლი ებდოსი“, ამიტომ შეეშინდათ აშრაფ ფაიადის, ამიტომ შეეშინდათ სალმან რუშდის. სატირა გვიჩვენებს ცხოვრების მეორე მხარეს, რომელსაც პოლიტიკური ელიტა მონდომებულად მალავს.
ეშინიათ მათ, მაგრამ მათაც ხომ ეშინიათ ძალაუფლებაში მყოფების? რა გამოდის, რინგზე ვართ?
კი, ოღონდ ამას როცა აღმოვაჩენთ, შეიძლება უკვე ნოკაუტში ვიყოთ.
შენ ხარ ადამიანი, რომელსაც პოეზია დაემართა. რა სიმპტომები აქვს შენს ავადმყოფობას და გადამდებია თუ არა?
გადამდებია და იწვევს ტვინის დანაოჭებას.
ვის გადასდე? იქნებ ეპიდემია გავახერხოთ.
მილიონებს ვერა, მაგრამ, როგორც ჩვენი პოლიტიკოსები იტყვიან, დაველოდოთ მოვლენების განვითარებას, იქნებ მართლა იფეთქოს ეპიდემიამ, თუნდაც ასი წლის მერე.
სად მთავრდება შენი უფლებები და თავისუფლება?
ჩემი, როგორც ავტორის, უფლებები არსად მთავრდება. ვერავის მივცემ უფლებას, ამაში ჩაერიოს. ჩემი, როგორც მოქალაქისა, გაცილებით შეზღუდულია და ეს ნორმალურია.
როგორია დღევანდელ დღე, რომელიც, ფაქტობრივად, უკვე მომავალია. აგიხდა თუ არა ოცნებები, ან განახორციელე თუ არა გეგმები.
მაქვს ოცნებები, რომელთა ახდენისაც მეშინია.
ახდენის რომ გეშინოდა და აგიხდა, იმათზე მითხარი.
რა თქმა უნდა, არ გეტყვი. ვუფრთხილდები ჩემს ოცნებებს.
სადღაც წავიკითხე თუ მოვისმინე, რომ ეკონომიკა არ გაინტერესებდა, ახლა თუ შეიცვალე აზრი, აუცილებელია თუ არა, რომ პოეტი ერკვეოდეს ეკონომიკაში?
ჩვენ, ფილოლოგებს, პირველ კურსზე გვასწავლიდნენ ეკონომიკას. ლექტორმა მითხრა, პოეტი ვერ გამოხვალ, ეკონომიკა თუ არ გეცოდინებაო, რაც მეწყინა, ვიკამათეთ და დავტოვე ლექცია. მერე შევედი ჩვენს დეკანთან და ვუთხარი, მე პოეტი ვარ და ეკონომიკა არ მჭირდება-მეთქი (არადა, რა პოეტი, ოცამდე ლექსი მქონდა დაწერილი, 10 გალაკტიონის გავლენით და 10 - შერეული). დეკანმა მითხრა, კარგი, ნუ შეხვალ, ეს პოეტები მაინც გიჟები ხართ ყველანი, სად მაქვს თქვენი ნერვებიო. ასე მშვიდად დამთავრდა ეს ამბავი, თუმცა, ჩემი მხრიდან, ეკონომიკის ათვალწუნება მორიგი ფსევდოპოეტური კუდაბზიკობა იყო, მეტი არაფერი. სინამდვილეში, მიყვარს ახალი პროფესიები, ახალი გამოწვევები, უნივერსიტეტის დამთავრების მერე ეს ჰუმანიტარი კაცი დავინტერესდი ვებპროგრამირებით, ახლა ლექსებს და პროგრამულ კოდებს ერთდროულად ვწერ. ასე რომ, არ გამოვრიცხავ, ოდესმე ეკონომიკაც ვისწავლო, რატომაც არა. თუმცა, ჩემი მომდევნო მიზანი, ამ ეტაპზე, ფიზიკის საფუძვლიანად შესწავლაა.
პრემიები, კონკურსები.... რას იტყვი მათზე?
პრემიებს ერთი უცნაური თვისება აქვს: მასზე გამარჯვებულები კარგად ლაპარაკობენ, დამარცხებულები აუგად მოიხსენიებენ. მე მხოლოდ ის არ მესმის, თუ პრემია იდეოლოგიურად არ მოგწონს, საერთოდ რაღაზე გაგაქვს საკონკურსოდ? აი, მე, მაგალითად, რომელიმე ყვითელი გამოცემის კონკურსზე არ გავიტან ჩემს შემოქმედებას, რადგან ეს იდეოლოგიურად და ესთეტიკურად არაა ჩემთვის მისაღები.
სახელმწიფო მანქანა და შემოქმედი. რა უნდა გააკეთოს სახელმწიფომ, რომ შემოქმედ ადამიანებს სტიმული მიეცეთ?
რამდენიმე წლის წინ იყო ასეთი შემთხვევა: ანდერგრაუნდის მუსიკოსებმა აღშფოთებით აღსავსე წერილი გამოაქვეყნეს ინტერნეტში, რომელშიც კულტურის სამინისტროს უბრაზდებოდნენ იმის გამო, რომ არ აფინანსებდა მათ კონტრკულტურულ საღამოებს. კონტრკულტურა ყალიბდება კულტურის გენერალურ ხაზთან დაშორებით, მასთან დისოცირებით. კონტრკულტურული იმიჯის არტისტი სამინისტროსგან დაფინანსებას რომ ითხოვს, დიდი გაუგებრობა მგონია. ეს, უბრალოდ, იმის აღსაწერად, თუ როგორ ებრძვის ზოგჯერ ფორმა შინაარსს, თორემ დღეს, როცა მადონა და გოგოლ ბორდელო საერთო კონცერტს აკეთებენ, ძნელია მიჯნებზე ილაპარაკო. აქ სხვა მომენტია - როცა არტისტი თვითონ მიჯნავს თავს ძალაუფლების ცენტრებისგან, ასეთ დროს მათგან დაუფინანსებლობაც რამენაირად უნდა აიტანოს.
მეორე მხრივ, არის კონკრეტული კულტურული მიმართულებები, რომლებიც დაფინანსების გარეშე მოკვდება (მაგალითად, კლასიკური ხელოვნება - ბალეტი, ოპერა, კლასიკური თეატრი, ფოლკლორი, არაკომერციული წიგნები, თარგმანები). მათი არარსებობა ან ჩაკვდომა თანამედროვე ხელოვნებასაც დაარტყამს - დღევანდელი ესთეტიკური პროექტი დიდწილად ყალიბდება კლასიკის გადაკვეთის წერტილში - იგულისხმება კლასიკის გადამუშავება, პაროდირება, შეპირისპირება, დემონტაჟი... ასეთ დროს სახელმწიფოს ხელშეწყობის გარეშე ხელოვნების დიდი ნაწილი, უბრალოდ, გაქრება.
არ გინდა, კულტურის მინისტრი გახდე? რას შეცვლიდი მინისტრი რომ იყო?
ყველანაირი შემოთავაზება მქონია, მათ შორის, სხვადასხვა პოლიტიკურ პარტიაშიც მიწვევისაც, მაგრამ მინისტრობა ჯერ არავის შემოუთავაზებია. არ მიზიდავს საჯარო სამსახური და არც პოლიტიკური ბიუროკრატია მხიბლავს.
სახელმწიფო მოქალაქე რატიანის წინააღმდეგ. ვგულისხმობ არა მხოლოდ ზვიად რატიანის ცემის და ფაქტს, არამედ მის წინააღმდეგ წარმართულ კამპანიასაც. როგორ ფიქრობ, ეს უბრალოდ ფაქტების დამთხვევა იყო და მერე ერთი მეორეს მიყვა, თუ უკვე კარგად გავარჯიშებულ სისტემასთან გვაქვს საქმე?
სისტემა ასე მუშაობს 90-იანი წლებიდან მოყოლებული დღემდე და გრამი რეფორმა არ შეჰხებია მას. წარმოიდგინეთ, ადამიანს სცემეს და იმის მაგივრად, რომ მერე სინდისს შეეწუხებინათ, ნაცემი ადამიანის დისკრედიტაციის კამპანია წამოიწყეს.
მე ხალხის, რბილად რომ ვთქვათ, არაკეთილგანწყობა დავინახე არა მხოლოდ პირადად ზვიად რატიანის, არამედ ზოგადად, მწერლების მიმართ. მეჩვენება, რომ მწერლებმა ხალხთან სალაპარაკო ენა დაკარგეს, მათ შორის თითქოს კავშირი გაწყდა. ხომ არ არის მოსაძებნი ხალხთან სალაპარაკო ენა?
ეს იყო ილუზია, რომელსაც მოძალადე სისტემა ქმნიდა - თითქმის ყველა ის ადამიანი, რომელიც ფეისბუკზე რატიანის საწინააღმდეგო ტექსტებს პოსტავდა, იყო შსს-ს ტროლი. ძალიან ბევრი პროფილი გადავამოწმე და შემიძლია დადასტურებულად გითხრა, რომ ყველა მათგანი იყო ყალბი ექაუნთი. რომ განვმარტოთ: შსს-ს აქვს ე.წ. ტროლების ფაბრიკა, რომლის მთავარი საქმიანობაა ანონიმური ფეისბუკ-პროფილების შექმნა და შემდეგ „საჭირო“ პოსტებზე აქტიურობა. ამით ცდილობენ შექმნან საზოგადოებრივი აზრი. უბრალოდ, გულწრფელად მეცოდება შსს, რომ მას არ ჰყავს რეალური თანამოაზრეები და ტროლების გარეშე არ შეუძლია საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება. ამ საკითხში სისტემას მწერლებმა დამაჯერებელად მოვუგეთ, მიუხედავად ათასობით დასპონსორებული პოსტისა და დაქირავებული მონა ტროლებისა, ჩვენ შევქმენით სწორი საზოგადოებრივი აზრი და ძალიან მარტივად გავანეიტრალეთ ისინი. ამ თემაზე ჩემი პირველი ბლოგი 4000-ზე მეტმა ადამიანმა გააზიარა ფეისბუკზე, იგივე ხდებოდა ჩემი სხვა კოლეგების ბლოგებზეც. ასეთ დროს იმის თქმა, რომ საზოგადოებასთან სალაპარაკო ენა გვაქვს მოსანახი, არ მგონია სწორი. თუმცა, საზოგადოებაში ასევე შედიან ფანატიკოსები, მოძალადეები, ნებისმიერი სისტემის უაპელაციო მონები, „ასავალ-დასავალის“ მკითხველები, ისინი ცოტანი ნამდვილად არ არიან და რა თქმა უნდა, ასეთ ხალხთან მე პირადად არ მაქვს საერთო.
შენ აქტიურად იყავი ჩართული ამ ამბავში. შენი წერილებით, სატელევიზიო გამოსვლებით და ა.შ. ფიქრობ, რომ რომ შენი და სხვა მწერლების აქტიურობით რამე სასიკეთოდ შეიცვლება ? კონკრეტულად რა (შეიძლება შეიცვალოს)?
ადამიანი ევოლუციური არსებაა და მას განვითარებისკენ ლტოლვის კოდი აქვს ჩადებული. ყველას უნდა, პოლიცია გვიცავდეს და არა მათგან დასაცავები ვიყოთ, მოსამართლე სიმართლეს ემსახუროს და არა უსამართლობას, მინისტრები გვემსახურებოდნენ და არა გვიმსახურებდნენ, მუშები ყოველკვირა არ იხოცებოდნენ (იმის გამო, რომ მავან ბიზნესმენს ორი კაპიკი დაენანა უსაფრთხოების ნორმების დაცვისთვის) და ა.შ. ეს ყველაფერი დღევანდელი, თანამედროვე ქართველის მოთხოვნილებაა და მას გუშინდელი აზროვნების ადამიანები (რაც უნდა ჩინები მოირგონ) ვერ შეცვლიან.
ხელოვნება-სახელმწიფო-საზოგადოება - შეიძლება, ეს სამი წარმოვიდგინოთ, როგორც კლასიკური სასიყვარულო სამკუთხედი, თითქოს უერთმანეთოდ არსებობა არ შეუძლიათ, მაგრამ თავისი ეჭვიანობით, ინტრიგებით მთავარი ავიწყდებატ, - სიყვარული. რა არის საჭირო, რომ ამ სამმა ჰარმონიულად იცხოვროს? თუ მესამე ზედმეტია?
ზოგადად, Threesome მშვენიერია. საბოლოო ჯამში, ჩვენ ერთმანეთს განვსაზღვრავთ, ვიმსგავსებთ და ვავსებთ ერთმანეთს.
პაატა, ზვიად რატიანის საქმის შემდეგ იყო ბახალას განაჩენი. მას 8 წელი მიუსაჯეს. ეს განაჩენიც აქტიურად გააპროტესტე. შეიძლება ერთ დღეს აღმოჩნდეს, რომ შენმა ასეთმა აქტიურობამ პირდაპირ პოლიტიკისკენ მიგიყვანა?
ეს კითხვა ბევრს გაუჩნდა და ამიტომ სჯობს, მკაფიოდ განვმარტო: პოლიტიკური მოთამაშე არასოდეს ვიქნები, ფეხის შემომდგმელი არ ვარ ამ სფეროში. როგორც მწერალი კი, მომავალშიც ხშირად გამოვხატავ ჩემს პოზიციებს ამა თუ იმ საკითხზე.
ვის მიიჩნევ მასწავლებლად? ვისი მასწავლებელი ხარ შენ?
ჩემი მასწავლებელია ყველა ის მწერალი, რომელსაც ვკითხულობ და რაღაც საფიქრალს მიტოვებს. ასეთები, ბოლო დროს, კუტზეე და სარამაგუ არიან.
ვისი გავლენა გაქვს? ვის აქვს შენი გავლენა?
დასაწყისში მქონდა ყველა პოეტის გავლენა, ვისაც ვკითხულობდი. ბოლო დროს ვხუმრობ, ახლა საკუთარი თავის გავლენას განვიცდი-მეთქი. რაც შეეხება საპირისპირო მაგალითს, გამიგია, რომ ახალი თაობის პოეტების ნაწილს აქვს ჩემი გავლენა. ამას საერთოდ არ ვუღრმავდები. თუ აქვთ გავლენა, კარგია, მერე და მერე გადაუვლით და თავიანთ გზას იპოვიან, საერთოდ არაა ეგ პრობლემა.
გიგზავნიან თუ არა ლექსებს შესაფასებლად ახალგაზრდა პოეტები?
დიახ, და ვიცი, რა მნიშვნელოვანია მათთვის ის, რასაც წერენ (მეც ვყოფილვარ მაგ კონდიციაში). უბრალოდ, ბევრი წასაკითხი დამიგროვდა და ხშირად ფიზიკურად ვერ ვასწრებ, ყველას ვუპასუხო და მით უმეტეს, რეცენზიაც მოვაყოლო. თუმცა, ვცდილობ ხოლმე, ხელი შევაშველო, რითაც შემიძლია.
როდესაც მესმის „საბჭოთა ინტელიგენციის ფანტომები“, სულ მაინტერესებს, ვინ არიან პოსტსაბჭოთა ინტელიგენციის ფანტომები.
წაიკითხეთ „ასავალ-დასავალი“ და ყველაფერი ნათელი გახდება.
გიყვარს მკითხველებთან შეხვედრა?
კი, ოღონდ ხშირად არა. ბოლომდე ვიხარჯები ჩემს ნებისმიერ გამოსვლაზე, ამიტომ ხშირი კონტაქტი მფიტავს. ამავე მიზეზით დავანებე თავი ლექტორობასაც - მივხვდი, რომ სხვა რამეებისთვის ენერგია აღარ მრჩებოდა.
შენი ლექსის, „კაზუსის“ მიხედვით, ლექსი ჩადენილი დანაშაულია, და ახლა ისინი იძიებენ შურს შენზე. მათი ციტირებით ვეცდები, შეკითხვები დაგისვა. თუ ლექსი დანაშაულია, რომელიც მოხდა, რომელია შენი ყველაზე დიდი დანაშაული?
„შიზოგადოება“ და „დაუჯდომელი“. მაგრამ ამათ გამო „სროკი“ მოვიხადე. ვაპირებ ახალი რეციდივის ჩადენას. ასე რომ, მზად იყავით.
„პოეზია არ იძლევა პასუხებს.“ - ეს ცოტა ნაღვლიანი განცხადება ხომ არაა? რა შეკითხვაზე ვერ მიიღე პასუხი?
არა, მე ვგულისხმობდი იმას, რომ პოეზიის საქმე საერთოდ არაა პასუხების გაცემა. პასუხებისთვის არსებობს ცნობარები, ენციკლოპედიები და გუგლი. პოეზიამ კითხვები უნდა გააჩინოს, ეჭვები აღძრას, ფიქრები არიოს.
და პასუხები სად უნდა ვეძებოთ?
პასუხები არ არსებობს. ხშირად ის, რაც პასუხი გვგონია, არის მორიგი კითხვა - სასვენი ნიშნის გარეშე.
ხომ არ ნიშნავს ეს, რომ პოეზიამ იმედი გაგიცრუა და ახლა, როგორც ვიცი, რომანს წერ. პოეზია უფრო ადვილია თუ პროზა? (სათქმელის გამოხატვის მხრივ)
მე პოეზია ვერასოდეს გამიცრუებს იმედს, რადგან მისი იმედი არასოდეს მქონია. მე არ ვწერ ავტოთერაპიისთვის, ვწერ იმისთვის, რომ გავიგო, ვინ ვარ.
რაც შეეხება პროზას, პოეტისთვის რთულია პოეტური სიგიჟიდან პროზაულ სიმკაცრეში გადასვლა. არის ასეთი სტიგმა, რომ პოეტს აუცილებლად პოეტური პროზა გამოუვა. მე მინდა, ეს სტერეოტიპი ჩემს შემთხვევაში კარდინალურად შევცვალო.
რაზეა შენი რომანი? და გამოდის ის ისეთი, როგორიც ჩაიფიქრე?
ჟანრულად ეს არის დრამედია, ამიტომ სტილები და განწყობები არ იქნება სწორხაზოვანი. რომანის პერსონაჟია ქალი. გარკვეული აზრით, მომიწია მეფიქრა ქალივით - სხვანაირად არ გამოდის წერა. ჰოდა, მივხვდი, რომ ძალიან რთული ყოფილა ქალობა.
რადგან მიშკინი ხარ, ისტერიული ქალი უნდა იყოს შენი პერსონაჟი. თუ ისიც ქრისტეს ბუნებისაა?
მე მგონი, უფრო ისტორიული ქალი იქნება.
პოეტს „და სამყაროს შეცვლის მოლოდინში ამოხდება დებილი სული“ - რას შეცვლიდი სამყაროში? (სიკვდილის გარდა)
რომ შემეძლოს, აუცილებლად შევცვლიდი ძალაუფლების სისტემებს. მე ეკონომიკა არ მესმის, მაგრამ არ შეიძლება კარგი იყოს ის სისტემა, რომელიც იძლევა საშუალებას, მსოფლიოს ერთი პროცენტი უკიდურესად გაამდიდროს და დანარჩენი 99 პროცენტი უკიდურესად გააღატაკოს. ასეთი დისპროპორცია მდიდრებსა და ღარიბებს შორის ქმნის აუტანელ ვითარებას. და ის არგუმენტი, რომ ახლა ყველა ადამიანი უფრო მდიდარია, ხუთასი წლის წინანდელთან შეფარდებით, ცოტა არასერიოზული მგონია.
რატომ დებილი სული? ფიქრობ, რომ პოეტები ინფანტილურები არიან თუ ეს სტერეოტიპია?
ჩემი ყოფილი გოგო ხშირად მეუბნებოდა, რომ ინფანტილური ვიყავი. გულისხმობდა იმას, რომ ბავშვური ვიყავი. არადა, კარგა ხანია, აღარ ვარ ბავშვური, სამწუხაროდ.
ისევ იოჰიმ ნაგელი ხარ თუ რამე შეიცვალა?
ნაგელობა ჩემი ჰობია, რომელსაც ვერაფერზე გავცვლი.
ტექსტი, რომელიც არასოდეს გბეზრდება.
ბევრია ასეთი. სარამაგუს „იესოს სახარება“, ბეკეტის „მოლოი“, უიტმენი, გეტრუდ სტაინი, პერიოდულად - ქარჩხაძე, პაოლოს თუ ელენე დარიანის ციკლი, ხარანაულის „წიგნი ამბა ბესარიონისა“, წერედიანის ნათარგმნი ფრანსუა ვიიონი და ბევრიც სხვა. თუმცა, ცოტათი ვიტყუები, რადგან, საბოლოო ჯამში, ყველაფერი ბეზრდება ადამიანს.
„ვინ არის ღმერთი, მე არ ვიცი, მაგრამ ის ჩანს ჩემს სუნთქვაში“ - მგონი, სულ ღმერთთან ხარ. ამაზე რას იტყვი?
რა თქმა უნდა, საკუთარ თავთან ყოფნა კომფორტულია.
როგორც ვხედავ, ღრმად რელიგიური ადამიანი ხარ.
გაცხადებული ათეისტი ვარ. თუმცა, ფანატიკურად რელიგიური ვიყავი ერთ დროს.
რატომ მიდიხარ საზღვარგარეთ? მე პირადად, ვფიქრობ, რომ საქართველოს დააკლდება პაატა.
მინდა ტვინზე ნაოჭები მომემატოს. გარდა ამისა, მინდა ახალ გამოცდილებებს ვეზიარო, ახალი თავგადასავლები და ახალი პრობლემები მინდა. აქ სულ ერთი და იგივე ხდება - გამოვუშვებ წიგნს და ზუსტად ვიცი, რომელიღაც მედიაში გამლანძღავენ, რომელიღაცაში - ცაში ამიყვანენ. ჰოდა, მოვიწყინე. მართალია, არც ისე პატარა ვარ, მაგრამ პიროვნული ზრდა კიდევ მჭირდება. ახალ რამეებს ვისწავლი, ენერგიით შევივსები და ჩამოვალ ისევ.
და შეკითხვა, რომელიც ყველაზე ნაკლებად მიყვარს, მაგრამ ყველაზე მეტად მაინტერესებს - რა ხდება დღეს ქართულ ლიტერატურაში?
ქართულ ლიტერატურაში პოეზია ყოველთვის უსწრებდა სხვა ჟანრებს - დონითაც და რაოდენობითაც. მაგრამ დღეს ჩვენში რომანის რენესანსის პერიოდი დგას. უახლოეს ათ წელიწადში რა რაოდენობის რომანიც დაიბეჭდა, იმდენი მთელი საქართველოს ისტორიაში არ დაწერილა. რა თქმა უნდა, ამ რომანებიდან ზოგი ვარგა, ზოგიც - პირიქით, მაგრამ რაც ვარგა, ეგ რომანები მნიშვნელოვან ისტორიას ქმნის. წარსულში რომანის კრიზისს ურბანული გარემოს სიმწირეც უწყობდა ხელს. ჩვენ სამეურნეო ქვეყანა ვიყავით ყოველთვის, რომანს კი განვითარებული ქალაქები სჭირდება და არა განვითარებული სოფლის მეურნეობა. საერთოდ, რომანის რენესანსი მსოფლიოში მეცხრამეტე საუკუნე იყო, როცა დასავლური თუ აღმოსავლური რომანების განვითარებამ იდეალურ წერტილს მიაღწია. და ამ პერიოდში და არც იქამდე საქართველოში რომანი საერთოდ არ დაწერილა (თუ არ ჩავთვლით სულხან-საბას, რომელიც კლასიკური გაგებით რომანს არც წერდა). ანუ მთელი ეპოქა გამოვტოვეთ. მხოლოდ მეოცე საუკუნეში დაიწყეს რომანების წერა და ეგეც დაემთხვა ინდუსტრიალიზაციის პერიოდს, რაც შემთხვევითი არ მგონია.
გამორჩეული თანამედროვე ქართული რომანი რომელია?
რაკი თანამედროვე ახსენე, სავარაუდოდ, გულისხმობ 2000-იანების ზღვარზე დაწერილ რომანებს, მაგრამ არც მთლად წლევანდელებს. აქ რამდენიმე ხაზის გამოყოფა შეიძლება. მეინსტრიმული და კონტრკულტურული. მეინსტრიმის ხაზი გამოკვეთა აკა მორჩილაძემ, კონკტრკულტურული - ზაზა ბურჭულაძემ. და არის მესამე ხაზი, რომელსაც „კულტუროლოგიურ რომანს“ ვუწოდებდი: ზურა ქარუმიძის ტექსტებს ვგულისხმობ. ქარუმიძის „თხა და გიგოში“ გამქრალია ზღვარი მხატვრულ ტექსტსა და კულტუროლოგიურ სჯას შორის, ასევეა მის „ღვინომუქ ზღვაში“. დღეს უკვე იმდენი ახალი ხაზი გაჩნდა, ალბათ გარკვეული ქრონოლოგიური დისტანცირება დაგვჭირდება, სრულად რომ შევაფასოთ.
იმედისმომცემ ახალ სახელებს ხომ ვერ დაასახელებდი?
თეონა კომახიძე, გიორგი შონია, ტატო ჩანგელია, ზურა აბაშიძე, ანდრო დადიანი, თაკო შუკაკიძე, ანა ჩხეიძე, ცოტნე ცხვედიანი... უცებ ესენი გამახსენდა, „დუხიანი“ ხალხია და შევხედოთ, რას იზამენ.
როგორი ტექსტის დაწერაზე ოცნებობ?
როგორსაც მე ვწერ.
და ბოლო კითხვა: „პოეტი უნდა იყოს სექსუალურიო“, წერ - შენ თუ ხარ სექსუალური? აქვთ პოეტებს შანსი, გახდნენ სექს-სიმბოლოები?
იმდენად სექსუალური ვარ, რომ მეუხერხულება კიდეც.
ესაუბრა დალილა გოგია
პირველად დაიბეჭდა "ახალ საუნჯეში"
ფოტო: თათია სამხარაძე