ინტერვიუ ალენ რობ-გრიესთან გამოქვეყნდა ყოველკვირეულ "ფიგარო ლიტერატორში".

თარგმანი: ალექსა ჩიღვინაძე

ფ. ლ. არსებობს პარადოქსი: ყველამ იცის ალენ რობ-გრიე, მაგრამ ცოტას თუ წაუკითხავს. მართლაც ასეა?

ა. ენდი უორჰოლი ამბობდა: "მე, ძირითადად, საკუთარი ცნობილობით ვარ ცნობილიო". რაღაც მსგავსია ჩემს შემთხვევაშიც, თუმცა არ გადავაჭარბებ: ჰონორარებით ვცხოვრობ. ლეგენდის თანახმად, ჩემი წიგნები დაწერილია არა ფილოლოგიის ფაკულტეტისთვის, არამედ საკუთრივ ჩემთვის.

ფ.ლ. ოცდაათ წელზე მეტია, რაც შესწავლის ობიექტი ხართ: არ გეჩვენებათ რომ ნამარხად გადაიქეცით?

ა. არა, მითხარით, ვგავარ ახლა მე ნამარხს? დინოზავრი რომ ვარ, ეს მართალია, მაგრამ ჯერ კიდევ მყარად ვდგავარ თათებზე.

ფ.ლ. როგორ გახდით ცნობილი, თუ თითქმის არ გკითხულობენ?

ა. ცნობილი ძალიან მალე გავხდი. ჩემი კითხვა კი საკმაოდ გვიან დაიწყეს. და დაიწყეს იმიტომ, რომ ცნობილი ვიყავი. პრესაში იწერებოდა გრძელი სტატიები, სადაც ამბობდნენ, რომ ჩემი წაკითხვა შეუძლებელია და ამას ისეთი დაჟინებით წერდნენ, ბოლოს და ბოლოს, შეწუხდა ხალხი. მითუმეტეს, როცა ჩემ ირგვლივ არასტანდარტული მწერლების ჯგუფი შეიკრიბა. ისინი არ წარმოადგენდნენ რაიმე სკოლას, მაგრამ წერდნენ წიგნებს, რომელთაც კრიტიკა ნამდვილ რომანებად არ აღიარებდა, ამიტომ ჩუმად იყვნენ. როცა მე და ჟერომ ლინდონმა ეს მწერლები გამომცემლობა "მინიუის" ლურჯი ვარსკვლავით გავაერთიანეთ, დარჩა ახალი ლიტერატურული სკოლის შთაბეჭდილება. როგორც ცნობილია, ყველაზე მეტი მიმდინარეობა - მუსიკალური გნებავთ, ლიტერატურული თუ მხატვრობაში და სხვა - პარიზში გაჩნდა. კოქტო ამბობდა: "აქ ყველაზე რთულია - შენს თავზე მოდა გამოსცადოო". ჩვენ ძალიან სწრაფად შემოვედით მოდაში, იმით, რომ შევქმენით რომანისტების ჯგუფი, რომელთაც წაუკითხავების რეპუტაცია ჰქონდათ. ჩვენ ვწერდით რთულად გასაგებ ტექსტებს და მათ თითქოს ფეხქვეშ ეცლებოდათ ნიადაგი.

ფ.ლ. ხომ არ იყო თქვენი გაერთიანება თავისებურად ლიტერატურული მარკეტინგი?

ა. მარკეტინგის საწინააღმდეგო რა გაქვთ? არ დაგავიწყდეთ, რომ მე არა მარტო მწერალი, არამედ გამომცემელიც ვიყავი. წიგნის გაფორმება კი უკვე მარკეტინგია. "შურში" მხოლოდ ორი პერსონაჟია, მაგრამ ანოტაციაში წერია: "მთხრობელი -ქმარია, რომელიც თავის ცოლს უთვალთვალებს..." - ასე შემოვიდა მესამე პერსონაჟი, უხილავი, მაგრამ მნიშვნელოვანი. ეს ერთგვარად გასაღებია, რომელიც ძალიან გამოადგებათ კრიტიკოსებს. ერთი მხრივ, ამბობენ, რომ მე არ ვწერ ფართო მასებისთვის, არამედ მხოლოდ ინტელექტუალური ელიტისთვის. სხვები ამტკიცებენ, რომ მარკეტინგით ვარ დაკავებული!

ფ.ლ. ხშირად მოისმენთ სტუდენტებისგან: რობ-გრიიემ კითხვის ხალისი დაგვიკარგაო...

ა. მახსოვს, ზოგიერთი მწერალი ამტკიცებდა, რომ "ახალმა რომანმა" მათ წერის სურვილი დაუკარგა, მაგრამ შედეგ მაინც გამოსცეს საკუთარ ნაწარმოებები. მაგრამ ბევრმა თქვა, რომ სჯობდა მათ დუმილი გაეგრძელებინათო.

ფ.ლ. "ახალ რომანს" ლიტერატურულ ტერორიზმშიც სდებდნენ ბრალს...

ა. ასეთი ტერორიზმი - ასევე მარკეტინგის განუყოფელი ელემენტია. ვფიქრობ, რომ მწერალმა უნდა თქვას ის, რაც მომწიფდება და თავისი შეშლილობით წავიდეს ისე შორს, სადამდეც ეს შესაძლებელი იქნება. "ახალმა რომანმა" დადებითი გავლენა მოახდინა მწერლებზე, რომლებიც გავაერთიანე იმით, რომ კლოდ სიმონამ თავისებურად დაიწყო წერა და მარგარეტ დიურასმა - თავისებურად. ისინი გათავისუფლდნენ, ბოლომდე გაიხსნენ. და კიდევ ერთი, იმ წლებში წამყვანი კრიტიკოსები ძალიან ცოტა უცხოურ ლიტერატურას კითხულობდნენ. ბუნდოვანი წარმოდგენა ჰქონდათ კაფკაზე, ჯოისზე, ფოლკნერზე ან ბორხესზე, მათ ნამდვილ მწერლებად არც თვლიდნენ. ნამდვილი მწერლები იყვნენ ფრანგები: მორიაკი, მონტერლანი, მორუა, მალრო... ასეთ ფონზე, ჩვენ უცხოპლანეტელებივით ვჩანდით. ტერორიზმის მცირე დოზა საჭირო იყო. როცა ნიუ-იორკში "გოდოს მოლოდინი" დადგეს, რეკლამა ამბობდა: "სულელებს ვთხოვთ არ მოვიდნენ". აი, კარგი ტერორიზმის მაგალითი.

ფ.ლ. მართალია რომ ამბობენ თითქოს ახალი რომანი აგრონომის ლიტერატურა იყო?

ა. ნამდვილად, ნახევარი საუკუნის წინ ხშირად მოისმენდით ამ სისულელეს. მაგრამ მწერლის საქმესა და აგრონომის საქმეს შორის ძალიან ცოტა საერთოა. ყოველ ახალ წიგნთან ერთად ახალი თავგადასავალი იწყება, საბოლოოდ რაიმეს მიღწევა შეუძლებელია. "ახალი რომანის" მწერლები თავგადასავლების მაძიებლები არიან. გავიგე, რომ მიშელ უელბეკიც აგრონომია. მაგრამ ეს ერთადერთია, რაც ჩვენ გვაერთიანებს.

ფ.ლ. მემკვიდრეები თუ გყავთ?

ა. მწერლებს არ ჰყავთ მემკვიდრეები. როცა ისინი არსებობენ, ეს საძაგლობაა. სინამდვილეში, ყველა მწერალს თავისი გზა აქვს, რომელსაც ბოლომდე გადის.

ფ.ლ. მაგრამ ხომ შეიძლება გავლენა გქონდეს?

ა. გავლენა - რა თქმა უნდა. მე თვითონ მქონდა კაფკას, ფლობერის და დოსტოევსკის გავლენა.

ფ.ლ. რომელ თანამედროვე მწერლებზე იქონიეთ გავლენა?

ა. რთული სათქმელია, ფლობერი ხომ არ გამომაცხადებდა მე თავის მემკვიდრედ? თუმცა ეშნოზას ჰქონდა დასაწყისში. შეიძლება ტუსენს და ქრისტიანა ოსტერს.

ფ.ლ. ერთი სიტყვით, მათ ვინც გამომცემლობა "მინიუი"-ში იბეჭდებიან.

ა. არა, ეს სულ სხვა თაობაა, ისინი მკითხველისადმი ისეთი მკაცრები აღარ არიან. იგრძნობა, რომ ისინი არავის უფრთხობენ მშვიდ ძილს. თუმცა დიდი სიამოვნებით ვკითხულობ მათ. ისინი ახალ გზებს ეძებენ. მეც ვეძებ. ხელოვნება - მოძრაობაშია. ის პერმანენტულ რევოლუციას საჭიროებს.

ფ.ლ. დღევანდელ ლიტერატურაზე რას ფიქრობთ?

ა. ძალიან რთულია, ადამიანებს უნდათ რომ ყველაფერს ერთგვაროვნად შეხედონ. მაგრამ თუნდაც ახალი რომანის დროს არსებობდნენ ანგაჟირებული მწერლები, რომლებიც ჟურნალ "ტან მოდერნის" გარშემო ერთიანდებოდნენ, ასევე ნეოკლასიკოსები. არ არსებობს ერთიანი ლიტერატურა, არსებობს განსხვავებული ლიტერატურა, და რაც მე არ მაინტერესებს, იმაზე ვერ ვიმსჯელებ.

ფ.ლ. უელბეკი წაკითხული გაქვთ?

ა. რა თქმა უნდა, წაკითხული მაქვს. და რას ვფიქრობ მასზე? არაფერსაც არ ვფიქრობ. ეს ჩემი არ არის. ასეთ წიგნებს თავისი მკითხველი ჰყავს, ეს სიუჟეტური ლიტერატურაა. რას წერენ სტატიებში "პლატფორმის" შესახებ? არა, ფორმა, ის სპეციალურად არის არჩეული - ყველაზე ბანალური, - არამედ, შინაარსი, სიუჟეტი. კამათობენ სექსუალურ ტურიზმზე. მე არ მაინტერესებს სიუჟეტური ლიტერატურა. "მადამ ბოვარი" არ დადის პროვინციელი გოგოს ისტორიაზე, რომელიც თხოვდება, იმიტომ რომ მარტოსულია, შემდეგ გაიჩენს საყვარელს, ვალებში ჩავარდება და თავს იკლავს.

ფ.ლ. თქვენ არასოდეს გაინტერესებთ ნაწარმოების სოციალური შემცველობა?

ა. არანაირად, კრიტიკოსებს უყვართ "შინაარსის" არსებობა - მათთვის მაშინ გასაგები იქნება, რაზე უნდა ილაპარაკონ. აი, ლაპარაკობენ კიდეც სექსუალურ ტურიზმზე. ეს არის სიუჟეტი. მე თუ მკითხავენ რა ხდება ჩემს წიგნში, ვუპასუხებ, რომ არ ვიცი.

ფ.ლ. რას ფიქრობთ მარი დარესეკზე, რომელიც თქვენს მიმდევრად თვლის თავს?

ა. ის რასაც სარტრი უწოდებდა ფორმას: ანტითეზას - "ფორმა - შინაარსი" ჩემთვის არ არის საინტერესო, მაგრამ ის მოსახერხებელია. დარიესეკი მართლაც ქმნის ახალ ფორმებს და საკმაოდ საინტერესოს

მარი ნ-დიაი ჩემთან უფრო ახლოსაა. მასთან რეალური სამყარო შეიგრძნობა და მას ფესვები აქვს გადგმული ლიტერატურაში. "როზი კარპში" მას ისეთი თვალსაჩინო მინიშნებები აქვს ფოლკნერზე, რომ იქმნება შთაბეჭდილება, თითქოს მოქმედება ალაბამაში ხდება. იქ აღწერილია გვადელუპა, სადაც ვცხოვრობდი, მიყვარდა ბანანის ხეები. მაგრამ ეს არ არის ჩემი სამყარო, მაგრამ არის გაჟღენთილი, გაჯერებული, შეგრძნებადი სამყარო.

ფ.ლ. თქვენ თქვით რომ დღევანდელი ლიტერატურა არავის უფრთხობს მშვიდ ძილს. რატომ ამის მოთხოვნილება გაქრა?

ა. შეიძლება ეგრეც იყო. გარდა ამისა, უფრო მარტივია შინაარსით ამის გაკეთება და ბევრი სწორედ ამ გზას ირჩევს.

ფ.ლ. ახალ ფორმებს აღარ ეძებენ?

ა. ახლა არცთუ ისე კარგი დროა ძიებისთვის.

ფ.ლ. და ეგ დრო კიდევ დადგება?

ა. ვფიქრობ, რომ აუცილებლად დადგება. არსებობს ცუდი პერიოდები. მაგალითად დიდროს შემოქმედებასთან შედარებით ბალზაკი ჩავარდნაა. ის თვლის, რომ გაიგო, როგორ არის მოწყობილი სამყარო და უნდა ეს ადამიანებს აუხსნას... მოიცვას ყველა პროფესია, ასაკი, ქალაქის თუ სოფლის ცხოვრება, ყველანაირი ხასიათი.

ფ.ლ. თავის დროზე თქვენ ეროტიკის დამცველად გამოდიოდით. როგორი უყურებთ იმას, რომ ეროტიკა თანდათანობით მიექანება პორნოგრაფიისკენ: მიშელ უელბეკი, ვირჯინ დეპანტი, კატრინ მილლე...

ა. საქმე ისაა, რომ მათ აინტერესებთ სექსუალური აქტი. მე ეს თემა არც ისე მიზიდავს. მე არ დავარქმევდი ამას ეროტიკას. ეროტიკა - არა მხოლოდ მგრძნობელობაა. თუ ეგზოტიკური მეძავები, რაც არ უნდა პლანეტარულები იყვნენ ისინი, არ მელაპარაკებიან საკუთარ ენაზე, მე ბარიერს ვგრძნობ. ეროტიკაში სიტყვებს ენიჭება დიდი მნიშვნელობა. სხვათაშორის, ჩემს რომანებში ძალიან ცოტას ჟიმაობენ. მხოლოდ ერთხელ, ისიც დედაჩემი, როცა ის ჩემი შვილის ასაკის იყო.

ფ.ლ. გიყვართ დიდება?

ა. ზომიერად. და ვიცი ადამიანები, ვინც ამას ნამდვილად ვერ იტანდნენ. მაგალითად, ბეკეტი. ის სტოკჰოლმშიც კი არ ჩავიდა ნობელის პრემიის ასაღებად. შვედეთის მეფეს ტელეგრამა გაუგზავნა და ფულზეც უარი თქვა.

ფ.ლ. საფრანგეთის აკადემიაში რომ მიგიპატიჟონ?

ა. დაე, იქ უელბეკი დაჯდეს.

ფ.ლ. რა როლს ანიჭებთ იუმორს?

ა. იქიდან რასაც ვწერ, ბევრი რამ ძალიან სასაცილოა, მაგრამ საბედნიეროდ, ამაზე მხოლოდ მე ვიცინი.

ფ.ლ. "ახალი რომანი" - არც ისე მხიარული ლიტერატურაა...

ა. უარესებიც არსებობს. ყოველ შემთხვევაში, ამ ლიტერატურას სასიცოცხლო ენერგია არ აკლია. საერთოდ, მწერლები ძალიან შავბნელი ხალხია. ავიღოთ თუნდაც უელბეკი: მას აქვს აგრონომის დიპლომი, წიგნებს ასიათასობით ტირაჟებით ყიდის, პრესა მასზე გიჟდება, გონკურის პრემიას აძლევენ, აკადემიაში აირჩევენ... ის კი სულ უფრო მეტად შეწუხებული ჩანს. როგორმე უნდა დავეხმაროთ ამ ბიჭს...

ფ.ლ. რა დარჩა ახალი რომანიდან?

ა. მაგალითად, მე, როგორც ამაში დარწმუნდით!