თარგმანი: ვახუშტი კოტეტიშვილი
"მე ვჭმუნავ, ეშმავ..." / პუშკინი
I
ვარ ანტიფაშისტი და ანტიფაუსტი.
იჰ ლიბე ცხოვრება უნდ აინ ქაოსი.
დას ისტ სასურველი, მაინ ოფიცირენ,
დემ ცაიტ ცუმ ფაუსტ ცოტა შპაცირენ.
II
არ დანებდა პოლონელთა ფანდებს.
მოენატრა თავის ფატერლანდი.
იზიდავდა სიბრძნის დიამანტი.
აეჭვებდა საკუთარი ანდე.
არ უფრთხოდა ქალებს, როგორც ღოლოს.
სექსზე ცხარედ მოკამათე, ბოლოს
ფაკულტეტზე თამაშობდა პოლოს.
შეისწავლა ბანქოს კატეხიზმო.
შემდეგ კარტეზიანიზმი იძმო.
ეგო არტეზიანიზმიც იზმო
ღრმად და აღარ სურდა კვლავაც ზევით.
სულ არ ჰგავდა იგი კლაუზევიცს,
ვერა ფლობდა ხრიკებს ბრძოლა-ზავთა,
რადგან ფატერ მას დურგალი ჰყავდა.
ცუმბაიშპილ თარეშობდა ჭირი
უნდ ქოლერა უნდ ტუბერკულიოზენ.
გაიჩხირა შვარცე პაპიროზენ,
რომ დაეცვა საკუთარი პირი.
იზიდავდა მას ბოშა და მავრი.
შემდეგ იგი გახდა ბაკალავრი.
მას დიდება არ ახვევდა თავბრუს
და მღეროდა „კემბრი… დინოზავრუს…“
გერმანელ კაცს ჭკუა ერგო სულ.
თუ კოგიტო, მაშინ ერგო სუმ.
გერმანია, მართლაც, იუბერ ალლეს.
(ვენის ვალსი ატკბობს ყურს და თვალებს.)
კრაკოვიდან ჰერი! გზები მრუდი.
მაგრამ მაინც სულ არ არის ცუდი,
როცა გელის კათედრა და ლუდი.
III
მრუმე ღრუბლებზე გადმომდგარა მთვარე, ვით ვაცი.
უზარმაზარი ფოლიანტი. დაჰყურებს კაცი.
შუბლზე ნაოჭი და თვალები ბეცი თუ ბაცი.
მათში ირევა არაბული ხლართების ქაცვი.
ხელებში უთრთის კორდოვული შავი გრიფელი.
შორი კუთხიდან უთვალთვალებს შავი პროფილი –
ვინმე არაბად წოდებული მეფ-იბნ-სტოფელი.
თაგვი ხრავს თახჩას. და სანთელი მკრთალ ნათელს აფენს.
„ჰერ დოქტორ, კმარა, ძილის დროა“… „ო იავოლ, შლაფენ…“
შავი ხახები ერთდროულად ღნავიან: „მჲაუ…“
უცებ შემოდის უხმაუროდ იდიშე ფრაუ.
მოაქვს შიშხინა ერბოკვერცხი, შესარგოდ ეგოს.
ჰერ დოქტორი კი უკირკიტებს კონვერტს და დინჯად
აწერს: „გოტ შტრაფე ინგლანდ, ლონდონ, სერ ფრენსის ბეკონს“
მოვლენ, მიდიან სტუმრეულნი, ფიქრნი, ეშმანი…
მოვლენ, მიდიან, მიდუმდიან წელთა ეჟვანნი…
სიტყვები, დარი, სამოსელი თუ კაეშანი
მიდის ყოველი, რადგან დროა გარდანქეშანი,
მან არაბულს გაუსინჯა დვრიტა.
სანსკრიტი კი სულ ამაოდ ჭვრიტა.
ძალზე გვიან, მაგრამ მაინც: ჭიტა!
ვუნდერბარულ უცებ გაიჩითა
აინე კლაინე ფროილაინ მარგარიტა.
უცებ აფრინა ქაიროში დეპეშა მტკიცე
და ეშმას სულის დათმობაზე თანხმობა მისცა.
მაშინ თვით მეფი ჩამობრძანდა, მან გადაიცვა
სამოსელი და არ უნდოდა ფიცი და მტკიცი,
ის უკვე იყო გარდაქმნილი. ბოლოს გარისკა
და თაიგულით ქალიშვილის ბუდუარისკენ
გასწია ჯიქურ და ქმნა ვენი, ვიდი უნდ ვიცი.
IV
იჰ ლიბე სინათლე, იჰ ლიბე სიზუსტე.
აბერ არ გეგონოთ ეს რაღაც სისუსტე.
თქვენ შპრეხენ, გულგრილად ვერ მზერდა ქალებს?
დას ისტ ნიჰტ მარტალი კველა, დას ალლეს.
ეს შეთანხმება მახტ დერ გროსსე მინუს.
ნამდვილად შპრახე, მახტ დერ გროსსე სინუს:
ნაჲნ გეჰაპტ გრდზნობები აჩვენო ვინმეს.
კაცს ალლეს ვერ მოსთხოვ, არ არის ძლიერი:
„შეჩერდი წამოო, შენ ხარ მშვენიერი!“
ჩვენ შორის ეშმაკი ციბრუტობს ცბიერი
და ჩვენგან ყოველ წამს ამ ფრაზას ელის.
ადამიანი კი, მაინ ლიბე ჰერრენ,
მერყევი ვინმეა, ამას სწორს წერენ,
თუმც ზოგჯერ გმირული ელფერით ჰფერენ,
მაგრამ, ვით გოეთეს, იღბალი შველის.
უნდ გროსსე დიხტერმა შეცდომით მოცერა,
ლამის სიუჟეტი ა განცე მოცელა.
თომას მანს ცაუხდა თავის ხელმოცერა.
შერ გუნომ აცბუნა არტისტი ქალობა.
მაინც ხელოვნება ეს არის სინათლე.
კონცერტში ტკუილს სდჟობს სამოთხის გალობა.
დი კუნსტ, მთავარია გრძნობების სიმართლე.
რა მოხდა, მას ჰქონდა სიკვდილის შიში.
მან კარგად იცოდა ეშმათა ჯიში.
ჩასწვდა იბნ სინას თუ ჰალენის ნაწერს,
სახსრებში იოლად აშრობდა ვასსერს.
შეეძლო გაეგო ასაკი ხეთა და
ვარსკვლავთა სავალ გზებს წინასწარ ხედავდა.
მაგრამ ღმერთისა კი აინ ვენიგ, სულ ცოტა რამ
ნიხტ, დოქტორ ფაუსტმა არა იცოდა-რა.
V
არის მისტიკა, არის რწმენა. და არის ღმერთი.
ეს ყველაფერი სხვადასხვაა და მაინც ერთი.
ზოგიერთებს სწყენს სულის და ხორცის ორობა.
ურწმუნოება სიბრმავეა. უფრო – ღორობა.
ღმერთი დაგვყურებს. ჩვენ ავცქერით. მაგრამ გვიანი
ჩვენნი სწრაფვანი უმწყობრო და უწყებრივია.
უფალი არის ბუნებრივი. ადამიანი?
ადამიანი ალბათ უფრო უნებრივია.
ამქვეყნად ყოველ ადამიანს აქვს თავის ჭერი
არც თუ იმდენად საიმედო. ამიტომ იგი,
როდესაც გულში შეუძვრება მზაკვარი მტერი,
ცხოვრებას უკვე ვეღარ ხედავს ეშმაკის იქით.
ასეთი იყო თვით დოქტორი ფაუსტი. თავად
მარლოც, გოეთეც ასეთნივე, თვით თომას მანი,
ინტელიგენტნი, მომღერლები და არც თუ ავად
სახსენებელი მკითხველები სხვანი და სხვანი…
დროის დინება მიიდენის მათ ყველას ერთობ
და სპობს მათ გზა-კვალს, დონნერვეტტერ, ტალღა უცები.
იქნებ მოასწრონ და იკითხონ: ო, საით, ღმერთო?
და გაარჩიონ, რას ეტყვიან შორით მუზები.
პატიოსანი გერმანელი ცურიუკ, ო ფატერ!
არ უცდის, როდის მიიყვანენ ბოლო კარამდის.
თბილი შარვლიდან ამოიღებს შემართულ ვალტერს
და ვალტერ-კლოზეტს მიაშურებს აწ და მარადის.
VI
ფროილაინ, ბრძანეთ, ვას ისტ დას „ინკუბუს“?
ინკუბუს დას ისტ აინე კლაინე გლობუს.
ნოხ გროსსერ დიხტერ გიოტე გვაძლევს რებუსს.
ვაიმარში ნისლი იდგა მქისე
და ყანჩებმა გასაღები ისე
აგვაცალეს, ვერც გავიგეთ მგონი,
არაფერი აღარ შეგვრჩა ხელზე.
ამაოა ეკერმანის გონი.
ვართ მარტოზენ, დარჩენილნი ხმელზე.
სული არის ამოცანა რთული.
მისტიკა კი ნიშანია სრული
დამარცხების, წაწყმედილი, კრული.
იჰ ბინ, არ ღირს საკამათოდ უკვე.
ცუმბაიშპილ, ჭერი – სახურავის თავხე,
ლექსით მეტი, კაცით – ნიცშე გავხე.
მახსოვს ნიშში ღვთისმშობელის სახე,
და ლოგინში ფრიუშტუკობა უხვი.
ზეპტემბერი. ზმორი. მთვარე სრული.
კუდიანის კრუტუნს მიაქვს სული.
ბალიშის ქვეშ ამოვიდე ცული…
წამეშნაპსა ნეტავ… აპგემახტ!
იავოლ, ზეპტემბერ. უჟმურობის ფაქტორს
ერთვის ის, რომ სადღაც უჭირს ტრაქტორს.
მსურს სიცოცხლე. „ფელკიშ ბეობეხტერ.“
გუტ ნახტ, მაინ ლიბე ჰერრენ, ია გუტ ნახტ.
ДВА ЧАСА В РЕЗЕРВУАРЕ
Мне скучно, бес…
А. С. Пушкин
I
Я есть антифашист и антифауст.
Их либе жизнь и обожаю хаос.
Их бин хотеть, геноссе официрен,
дем цайт цум Фауст коротко шпацирен.
II
Но подчиняясь польской пропаганде,
он в Кракове грустил о фатерланде,
мечтал о философском диаманте
и сомневался в собственном таланте.
Он поднимал платочки женщин с пола.
Он горячился по вопросам пола.
Играл в команде факультета в поло.
Он изучал картежный катехизис
и познавал картезианства сладость.
Потом полез в артезианский кладезь
эгоцентризма. Боевая хитрость,
которой отличался Клаузевиц,
была ему, должно быть, незнакома,
поскольку фатер был краснодеревец.
Цумбайшпиль, бушевала глаукома,
чума, холера унд туберкулезен.
Он защищался шварце папиросен.
Его влекли цыгане или мавры.
Потом он был помазан в бакалавры.
Потом снискал лиценциата лавры
и пел студентам: “Кембрий… динозавры…”
Немецкий человек. Немецкий ум.
Тем более, когито эрго сум.
Германия, конечно, юбер аллес.
(В ушах звучит знакомый венский вальс.)
Он с Краковом простился без надрыва
и покатил на дрожках торопливо
за кафедрой и честной кружкой пива.
III
Сверкает в тучах месяц-молодчина.
Огромный фолиант. Над ним – мужчина.
Чернеет меж густых бровей морщина.
В глазах – арабских кружев чертовщина.
В руке дрожит кордовский черный грифель,
в углу – его рассматривает в профиль
арабский представитель Меф-ибн-Стофель.
Пылают свечи. Мышь скребет под шкафом.
“Герр доктор, полночь”. “Яволь, шлафен, шлафен”.
Две черных пасти произносят: “мяу”.
Неслышно с кухни входит идиш фрау.
В руках ее шипит омлет со шпеком.
Герр доктор чертит адрес на конверте:
“Готт штрафе Ингланд, Лондон, Франсис Бекон”.
Приходят и уходят мысли, черти.
Приходят и уходят гости, годы…
Потом не вспомнить платья, слов, погоды.
Так проходили годы шито-крыто.
Он знал арабский, но не знал санскрита.
И с опозданьем, гей, была открыта
им айне кляйне фройляйн Маргарита.
Тогда он написал в Каир депешу,
в которой отказал он черту душу.
Приехал Меф, и он переоделся.
Он в зеркало взглянул и убедился,
что навсегда теперь переродился.
Он взял букет и в будуар девицы
отправился. Унд вени, види, вици.
IV
Их либе ясность. Я. Их либе точность.
Их бин просить не видеть здесь порочность.
Ви намекайт, что он любил цветочниц.
Их понимайт, что даст ист ганце срочность.
Но эта сделка махт дер гроссе минус.
Ди тойчно шпрахе, махт дер гроссе синус:
душа и сердце найн гехапт на вынос.
От человека, аллес, ждать напрасно:
“Остановись, мгновенье, ты прекрасно”.
Меж нами дьявол бродит ежечасно
и поминутно этой фразы ждет.
Однако, человек, майн либе геррен,
настолько в сильных чувствах неуверен,
что поминутно лжет, как сивый мерин,
но, словно Гете, маху не дает.
Унд гроссер дихтер Гете дал описку,
чем весь сюжет подверг а ганце риску.
И Томас Манн сгубил свою подписку,
а шер Гуно смутил свою артистку.
Искусство есть искусство есть искусство…
Но лучше петь в раю, чем врать в концерте.
Ди Кунст гехапт потребность в правде чувства.
В конце концов, он мог бояться смерти.
Он точно знал, откуда взялись черти.
Он съел дер дог в Ибн-Сине и в Галене.
Он мог дас вассер осушить в колене.
И возраст мог он указать в полене.
Он знал, куда уходят звезд дороги.
Но доктор Фауст нихц не знал о Боге.
Есть мистика. Есть вера. Есть Господь.
Есть разница меж них. И есть единство.
Одним вредит, других спасает плоть.
Неверье – слепота, а чаще – свинство.
Бог смотрит вниз. А люди смотрят вверх.
Однако, интерес у всех различен.
Бог органичен. Да. А человек?
А человек, должно быть, ограничен.
У человека есть свой потолок,
держащийся вообще не слишком твердо.
Но в сердце льстец отыщет уголок,
и жизнь уже видна не дальше черта.
Таков был доктор Фауст. Таковы
Марло и Гете, Томас Манн и масса
певцов, интеллигентов унд, увы,
читателей в среде другого класса.
Один поток сметает их следы,
их колбы – доннерветтер! – мысли, узы…
И дай им Бог успеть спросить: “Куды?!” -
и услыхать, что вслед им крикнут Музы.
А честный немец сам дер вег цурюк,
не станет ждать, когда его попросят.
Он вальтер достает из теплых брюк
и навсегда уходит в вальтер-клозет.
VI
Фройляйн, скажите: вас ист дас “инкубус”?
Инкубус дас ист айне кляйне глобус.
Нох гроссер дихтер Гете задал ребус.
Унд ивиковы злые журавли,
из веймарского выпорхнув тумана,
ключ выхватили прямо из кармана.
И не спасла нас зоркость Эккермана.
И мы теперь, матрозен, на мели.
Есть истинно духовные задачи.
А мистика есть признак неудачи
в попытке с ними справиться. Иначе,
их бин, не стоит это толковать.
Цумбайшпиль, потолок – предверье крыши.
Поэмой больше, человеком – ницше.
Я вспоминаю Богоматерь в нише,
обильный фриштик, поданный в кровать.
Опять зептембер. Скука. Полнолунье.
В ногах мурлычет серая колдунья.
А под подушку положил колун я…
Сейчас бы шнапсу… это… апгемахт.
Яволь. Зептембер. Портится характер.
Буксует в поле тарахтящий трактор.
Их либе жизнь и “Фелькиш Беобахтер”.
Гут нахт, майн либе геррен. Я. Гут нахт.
1965
